පුනර්ජනනීය බලශක්තිය මෑත වසරවල ධනාත්මක වර්ධනයක් වාර්තා කර ඇති අතර, 2023 දී එය ප්‍රධාන සන්ධිස්ථානයක් පසු කිරීමට නියමිතය.
මෙම වසරේ ලෝකය පුනර්ජනනීය බලශක්තියේ (renewable energy) තීරණාත්මක සන්ධිස්ථානයක් පසු කරනු ඇතැයි පුරෝකථනය කර ඇත. ලන්ඩන් පදනම් කරගත් චින්තන ටැංකියක් වන Ember පවසන පරිදි ‘ලෝකයේ විශාලතම විමෝචන ප්‍රභවය වන බලශක්ති අංශයෙන් හරිතාගාර වායු විමෝචනය පළමු වරට පහත වැටෙනු ඇතැයි අපේක්ෂා කෙරේ. ඒ ලෝකයේ විදුලිබල ඉල්ලුම තවමත් වර්ධනය වෙමින් තිබියදීය. සූර්ය හා සුළං වැනි පුනර්ජනනීය බලශක්තිවල ප්‍රසාරණය ඉල්ලුමේ වර්ධනයට වඩා වැඩි වීම නිසා විමෝචනය පහත වැටීමට නියමිතය.
මෙය දේශගුණික විපර්යාසවලට මුහුණ දීමේ ප්‍රයත්නයේ තීරණාත්මක මොහොතක් වන අතර, Ember හි ජ්‍යෙෂ්ඨ විදුලි විශ්ලේෂක Małgorzata Wiatros-Motyka විසින් ලියන ලද වාර්තාව තර්ක කරන්නේ දේශගුණ විපර්යාස මැඩපැවැත්වීමේ උත්සාහයේ දී ලෝකය ධනාත්මක “ඉදිරි ලක්ෂ්‍යයකට” වේගයෙන් ළඟා වෙමින් සිටින බවයි.
“මෙය විදුලිබල අංශයේ විමෝචනය නැවැත්වීමේ ලක්ෂ්‍යය සනිටුහන් කරයි,” Wiatros-Motyka ලියයි. “පිරිසිදු බලශක්තියට ඇත්ත වශයෙන්ම ෆොසිල ඉන්ධන ප්‍රතිස්ථාපනය කිරීමට යා හැකියි‘
දේශගුණික විපර්යාසවලට මුහුණ දීමේ ප්‍රයත්නයන්හිදී ධනාත්මක ඉඟි කොතරම් වැදගත්ද? අපි ඇත්තටම 2023 දී වැදගත් යමක් කිරීමට සූදානම්ද?
බී.බි.සී හි Future Planet සංස්කාරක Martha Henriques මෙම ප්‍රශ්නය Five Times Faster: Rethinking the Science, Economics, and Diplomacy of Climate Change හි කතුවරයා වන Simon Sharpe වෙත යොමු කරයි.
- MH: සාගර ග්ලැසියර හෝ වනාන්තර අහිමි වීම වැනි දේශගුණික විපර්යාසවල භයානක ඉඟි ගැන අපි අසා තිබෙනවා. මේවායින් වැදගත් කරුණක් යනු කුමක්ද ? ඒවායින් සමහරක් හොඳ වන්නේ මන්ද?
SS: පොදුවේ ඉඟි ලක්ෂ්‍යයක් යනු කුඩා යෙදවුම් වෙනසක් මගින් ප්‍රතිඵලයේ විශාල වෙනසක් ඇති කරන ලක්ෂ්‍යයක්. මම දෙන උදාහරණයක් නම්, ඔබ ඔබේ පුටුවේ බොහෝ දුරට පිටුපසට හේත්තු වුවහොත් තව ටිකක් ඉදිරියට ගොස් ඔබ පසුපසට වැටෙන නිශ්චිත ස්ථානයක් තිබෙනවා. දේශගුණික විපර්යාස වලදී නම් ඔබ පවසන පරිදි වනාන්තරයක් ආපසු හැරවිය නොහැකි ලෙස අහිමි වීම හෝ සාගර ග්ලැසියර ආපසු හැරවිය නොහැකි ලෙස දියවීම හා විඝටනය වීම වැනි නරක ඉඟි තිබෙනවා. අපි හොඳ ඉඟි ලකුණු ගැන කතා කරන විට, අපි සඳහන් කරන්නේ තාක්ෂණික සංක්‍රාන්ති සහ ෆොසිල ඉන්ධන මත පදනම් වූ පැරණි තාක්‍ෂණයෙන් නව ඒවා වෙත, එනම් ශුන්‍ය විමෝචන තාක්ෂණයන් වෙත ගමන් කිරීමයි.
- MH: ඉතින් අපි ධනාත්මක දේශගුණික ඉඟි ලක්ෂ්‍යයක් පසු කරන විට කුමක් සිදුවේද?
SS: මෙය ඇත්ත වශයෙන්ම දේශගුණික විපර්යාස ගැටලුවේ ධෛර්යය ලෙස සැලකිය හැකියි: ඒ එක් එක් විමෝචන අංශවල තාක්ෂණික සංක්‍රාන්ති ගැන යි: බලශක්ති උත්පාදනය, ප්‍රවාහනය, ගොඩනැගිලි, කර්මාන්ත සහ කෘෂිකර්මය ඒ අතර ඉදිරියෙන්ම සිටිනවා. තීරණාත්මක දෙය නම්, ඉඟි ලක්ෂ්‍යයකට පෙර, පද්ධතියේ බලය සංක්‍රාන්තිය වළක්වා ගැනීමට උත්සාහ කිරීමයි. පැරණි තාක්‍ෂණය තවමත් වඩාත් පහසු හෝ වඩාත් ආකර්ශනීය හෝ මිල අඩු බව මිනිසුන් සොයා ගෙන තිබෙනවා. නව තාක්‍ෂණය වර්ධනය වීමට සහ එය තහවුරු කිරීමට උත්සාහ කිරීමට සහ උපකාර කිරීමට සැබෑ උත්සාහයක් අවශ්‍යයි. නමුත් ඉඟි ලක්ෂ්‍යයෙන් ඔබ්බට, ඇත්ත වශයෙන්ම, එය ආපසු හැරවී ඇති අතර ගම්‍යතාවය නව තාක්‍ෂණය සමඟ එක් වී තිබෙනවා. එය වේගයෙන් වර්ධනය වන අතර එය සැබවින්ම ශක්තිමත්. ශක්තිමත් කරන ප්‍රතිපෝෂණ වලින් ප්‍රතිලාභ ලබනවා. මිනිසුන් වැඩි වැඩියෙන් එය මිලදී ගන්නා තරමට, වැඩි පිරිසක් එයට ආයෝජනය කරන තරමට එහි පිරිවැය අඩු වෙනවා. එය වැඩි දියුණු වෙනවා. පසුව වැඩි දෙනෙකුට එය මිලදී ගැනීමට අවශ්‍ය වෙනවා. මෙය දිගින් දිගටම සිදු වෙනවා. ඔබ එම සන්ධිස්ථානය පසු කළ පසු සංක්‍රාන්තිය වේගවත් වීමට නැඹුරු වෙනවා.
- HH: මෙම ධනාත්මක ඉඟි දේශගුණයට සම්බන්ධ ඒවා පමණක් නොව විවිධ තාක්ෂණයන් සඳහා ද සිදු විය හැකිද?
SS: ඕනෑම තාක්ෂණික සංක්‍රාන්තියක, යම් අවස්ථාවක දී ඉඟියක් ඇති බව පැවසීම සාධාරණ යැයි මම සිතනවා. එය පැරණි තාක්‍ෂණයට වඩා නව තාක්‍ෂණය හොඳ වන ස්ථානයයි. පාරිභෝගිකයින් එය ලබා ගැනීමට කැමැත්තක් දක්වනවා. නිෂ්පාදකයින් එය සෑදීමට කැමැත්තක් දක්වනවා. ආයෝජකයින් අලුත් දේ ගොඩ ගසා පැරණි දේ අතහැර දමනවා. එතකොට තමයි සංක්‍රාන්තිය ඇත්තටම පටන් ගන්නේ.
දේශගුණික නොවන උදාහරණයක් අවශ්‍ය නම්, අශ්වයන්ගේ සිට මෝටර් රථ දක්වා සංක්‍රමණය ගැන සිතන්න. එම සංක්‍රාන්තිය ආරම්භයේදී එය කෙසේ දැයි සිතීමට මම කැමතියි. මෝටර් රථයට හොඳ පෙනුමක් තිබුණේ නැහැ. මෝටර් රථ මන්දගාමී වුණා, ඒවා මිල අධික වූ අතර විශ්වාසනීයත්වය අඩු අඩු වුණා. ඒ වගේම ඒවා වඩාත් භයානක වුණා. එම සංක්‍රාන්තිය ආරම්භයේදී කිසිවෙකුට මෝටර් රථයක් අවශ්‍ය වූයේ නැහැ. සෙල්ලම් බඩුවක් සඳහා හෝ සමහර පිස්සු මිනිසුන්ට හැර කිසිවෙකුට මෝටර් රථයක් අවශ්‍ය වුණේ නෑ. නමුත් හදිසියේම මෝටර් රථ අශ්වයන්ට වඩා හොඳ වූ අවස්ථාවක් පැමිණියා. එවිට සංක්‍රමණය වේගවත් හා ආපසු හැරවිය නොහැකි තත්ත්වයට පත් වුණා. දැන් කතාව ඔබ දන්නවා.
- MH: දැන් අපි පිරිසිදු බලශක්තිය සඳහා ඒ සමාන පින්තූරයක් දකිනවාද ?
SS : ඔව්, විදුලිබල ක්ෂේත්‍රයේ සිදු වන්නේ එකම දෙයයි. ඇත්ත වශයෙන්ම, එහි ඇත්තේ එකක් පමණක් නොව ඉඟි ලකුණු මාලාවක්. මම කියන්නම් පළමු එක ගල් අඟුරු සහ ගෑස් බලයට වඩා සූර්ය සහ සුළං බලය ලාභදායී වූ විට (එය දැනටමත් තහවුරු කර ඇත) ලෝකයේ බොහෝ රටවල් ඒ වෙත යොමු වෙනවා. අප දැනටමත් පසුකර යාමට පටන් ගෙන ඇති දෙවැන්න නම් නව සූර්ය සහ සුළං උත්පාදනය පවතින පොසිල ඉන්ධන නිෂ්පාදනයට වඩා ලාභදායී වීමයි. ඉතින්, වෙනත් වචන වලින් කිවහොත්, ගල් අඟුරු බලාගාරයකට හෝ ගෑස් බලාගාරයකට වඩා සූර්ය හෝ සුළං බලාගාරයක් තැනීම ලාභදායී වෙනවා.
පුනර්ජනනීය බලශක්තිය ගබඩා කිරීම ගල් අඟුරු සහ ගෑස් බලයට වඩා ලාභදායී වීම තුන්වන වැදගත් කරුණයි. Exeter විශ්ව විද්‍යාලයේ පර්යේෂකයන්ගේ විශ්ලේෂණයකට අනුව මෙම දශකය අවසන් වන විට සූර්ය බලශක්තිය සහ ගබඩා කිරීම යුරෝපා සංගමය, චීනය, ඉන්දියාව, ජපානය, එක්සත් ජනපදය වැනි විශාල වෙළඳපළවල ගල් අඟුරු පිරිවැයෙන් අඩක් බවට පත් වෙනවා. ඉතින්, අපි ඉදිරි වසර කිහිපය තුළ ඉතා ඉක්මනින් එම සන්ධිස්ථානය තරණය කරන්නවා.
- MH: තත්ත්වය මේ තරම් ධනාත්මක නම් ඉදිරි අභියෝග මොනවාද?
SS: ජය ගැනීමට තවමත් විශාල දුෂ්කරතා තිබෙනවා. ජාල වැඩිදියුණු කිරීම, සංක්‍රාන්ති සමාජ ආර්ථික සමග ගනුදෙනු කිරීම, ලාබදායී අවශ්‍යතා සමඟ ගනුදෙනු කිරීම, බලශක්ති වෙලඳපොළ ප්‍රතිව්‍යුහගත කිරීම ඊට ඇතුළත් වෙනවා. තවත් කළ යුතු බොහෝ දේවල් තිබෙනවා. නමුත් අපි මේ එක් එක් විවිධ ලක්ෂ්‍යයන් පසු කරන විට, සංක්‍රාන්තිය පිළිබඳ සෑම කෙනෙකුගේම විශ්වාසය වර්ධනය වන අතර එහි නොවැළැක්විය හැකි බව ද වර්ධනය වෙනවා.
- MH: IPCC විසින් නිකුත් කළ නවතම වාර්තාව මගින් ගෝලීය බලශක්ති අංශයෙන් විමෝචනයේ උච්චතම අවස්ථාවක් පුරෝකථනය කරනවා. එය සැබෑ ඉඟියක් ද?
SS: අපි තාක්‍ෂණය සහ ආර්ථික ඉඟි ගැන කතා කර තිබෙනවා. ඒවා තරඟකාරී තාක්‍ෂණයන්හි පිරිවැය සමානාත්මතාවය සමඟ කළ යුතු ඒවායි. නමුත් පිරිවැය සමානාත්මතාවයේ ඉඟි ලක්ෂ්‍යය එක් ආකාරයක ඉඟි ලක්ෂ්‍යයක් පමණයි. එය එකම වර්ගය නොවේ. ඔබට විශ්වාසයෙන් ඉඟි ලබා ගත හැකියි. දේශගුණික විපර්යාස සමඟ කටයුතු කිරීමට අපට ඇති හැකියාව පිළිබඳ සංජානනයේ ඉඟි ලක්ෂ්‍යයක් මෙම වාර්තාවට සක්‍රීය කළ හැකි යැයි මම සිතනවා. අපි මේ ගැන 1992 සිට රටවල් සමග සාකච්ඡා කරමින් සිටි අතර අපි ඒ ගැන බොහෝ කාලයක් තිස්සේ දැන සිටියා. එම කාලය පුරාම ගෝලීය විමෝචනය ඉහළ යමින් තිබෙනවා. ඇත්ත වශයෙන්ම Covid-19 වසංගතය වැනි සුවිශේෂී අවස්ථා හැරුණු විට හරිතාගාර වායු විමෝචනය පහත වැටෙනු අපි තවම දැක නැහැ.
තවද මෙම ප්‍රක්ෂේපණය නිවැරදි නම්, 2023 යනු විදුලිබල අංශයේ විමෝචනය ඉහළ යනවා වෙනුවට පහත වැටීමට පටන් ගන්නා වසරයි. එය අහඹු සිදුවීමක් නොවන බව සෑම දෙනාම වටහා ගනු ඇතැයි මම සිතනවා. එය පහසුවෙන් පුරෝකථනය කළ හැකි යි. යම් අවස්ථාවක දී පුනර්ජනනීය ද්‍රව්‍යවල වර්ධනය සමස්තයක් ලෙස අපගේ පද්ධතියේ වර්ධනය අභිබවා යන අතර විමෝචනය අඩු වීමට පටන් ගන්නා බව පැහැදිලියි. ඇත්ත වශයෙන්ම එය සිදු වූ විට, වර්ධනය වෙනුවට හරිතාගාර වායු විමෝචනය අඩු කිරීමට යන පළමු ප්‍රධාන ගෝලීය විමෝචන අංශය බල ශක්ති අංශයයි. මෙය හොඳ අවස්ථාවක් යැයි මම සිතනවා.
බී.බී.සී
