මීළඟ එක්සත් ජාතීන්ගේ දේශගුණ සමුළුව සෞඛ්‍ය ගැටලු ගැඹුරින් සලකා බලන පළමු අවස්ථාව වනු ඇත. යහපැවැත්ම සඳහා දේශගුණික අර්බුදයේ ප්‍රතිවිපාක ඉස්මතු කිරීම සඳහා ගෝලීය සෞඛ්‍ය අමාත්‍යවරුන්ගේ සමුළුවත් සමඟ මෙය සිදුවීමට නියමිතය.
2023 නොවැම්බර් මස ඩුබායි හි පැවැත්වෙන Cop28 හි සභාපති සුල්තාන් අල් ජාබර් පසුගිය අඟහරුවාදා (02) මෙසේ පැවසීය: “ ගෝලීය දේශගුණ විපර්යාසවලට ඔරොත්තු දීමේ හැකියාව, ආහාර පද්ධති පරිවර්තනය කිරීම, වන වගා ඉඩම් භාවිතය සහ ජල කළමනාකරණය වැඩිදියුණු කිරීම සඳහා අනුවර්තනය පිළිබඳ අපගේ අර්ථ දැක්වීම පුළුල් කළ යුතුයි. දේශගුණික අර්බුදය දැනටමත් අධික ලෙස පැතිරී ඇති ගෝලීය සෞඛ්‍ය පද්ධති මත තවදුරටත් බර පැටවීමට ඉඩ තිබෙනවා. උෂ්ණ තරංග, ගංවතුර සහ නියඟ වැනි දේශගුණික ව්‍යසනවල ප්‍රතිවිපාක සමඟ කටයුතු කිරීම මෙන්ම, උෂ්ණත්වය ඉහළ යාමෙන් රෝගීන්ගේ වැඩි ආතතියට වෛද්‍යවරුන්ට මුහුණ දීමට සිදුවනු ඇති අතර ඉහළ යන ගෝලීය උෂ්ණත්වය මදුරුවන් වැනි රෝග වාහකයන් වැඩි කිරීමට ඉඩ සලසයි’’
ජර්මානු රජය විසින් සත්කාරකත්වය දරනු ලබන දේශගුණය පිළිබඳ වාර්ෂික රැස්වීමක් වන පීටර්ස්බර්ග් දේශගුණික සංවාදය / Petersberg Climate Dialogue සඳහා ලොව පුරා සිටින ඇමතිවරු මේ සතියේ බර්ලිනයට රැස් වෙති.
අල් ජබර්, 2015 පැරිස් ගිවිසුමේ අරමුණු ඉටු කිරීම සඳහා Cop28 භාවිතා කරන බවට පොරොන්දු විය.
Cop28 හි දී, රටවල් ප්‍රථම වරට ප්‍රගතිය විධිමත් ලෙස තක්සේරු කරනු ඇත්තේ පැරිසියෙන් පසුව වන අතර එය ගෝලීය තොග / global stocktake වශයෙන් හැඳින්වෙන ක්‍රියාවලියකි. විද්‍යාත්මක උපදෙස්වලට අනුකූලව පැරිස් ගිවිසුමේ ඇති ඉලක්ක දෙකෙන් වඩාත් දැඩි වන ගෝලීය උෂ්ණත්වය සෙල්සියස් අංශක 1.5 දක්වා ඉහළ යාම සීමා කිරීමට අවශ්‍ය හරිතාගාර වායු කප්පාදුවෙන් බොහෝ රටවල් පසුපසින් සිටින බව මෙයින් පෙන්නුම් කිරීමට ඉඩ ඇත.
අල් ජබාර් මෙසේ පැවසීය: “ඉතාම මෑතකාලීන IPCC වාර්තාව දැනටමත් පැහැදිලිවම ප්‍රකාශ කර ඇත්තේ අපි මාර්ගයෙන් බැහැරව සිටින බවයි. මෙය අප අවංකව මුහුණ දිය යුතු පැහැදිලි මොහොතකි. මුහුදු මට්ටම ඉහළ යාමේ සිට අසාර්ථක අස්වැන්න දක්වා, ආහාර, ජලය සහ බලශක්ති අනාරක්ෂිතභාවය දක්වා වූ බලපෑම් අපි දැනටමත් දකිමින් සිටිමු. සෑම කෙනෙකුම බලපෑමට ලක්ව ඇති අතර දේශගුණික විපර්යාස ඇති කිරීමට අවම වශයෙන් කටයුතු කර ඇති ගෝලීය දකුණේ වඩාත්ම අවදානමට ලක්විය හැකි ප්‍රජාවන් වඩාත් පීඩාවට පත් වේ’’
මෙම වසර මුලදී Cop28 භූමිකාව භාරගත් දා සිට Al Jaber දැඩි විවේචනවලට මුහුණ දී ඇත. ඔහු එක්සත් අරාබි එමීර් රාජ්‍යයේ ජාතික තෙල් සමාගම වන Adnoc හි ප්‍රධාන විධායක මෙන්ම මස්දාර් පුනර්ජනනීය බලශක්ති සමාගමේ / Masdar renewable energy company නිර්මාතෘ සහ එක්සත් අරාබි එමීර් රාජ්‍යයේ උසස් තාක්ෂණ අමාත්‍යවරයා ද වේ. Adnoc යනු ලොව විශාලතම ජාතික තෙල් සමාගමකි.
බොහෝ දේශගුණ ප්‍රචාරකයින් අල් ජාබර්ගේ ද්විත්ව භූමිකාව විවේචනය කර ඇති අතර එක්සත් අරාබි එමීර් රාජ්‍යය ඛනිජතෙල් කැනීම් දිගටම කරගෙන යාමට සැලසුම් කර ඇත.
දේශගුණික රාජ්‍ය තාන්ත්‍රික සහ භූ දේශපාලන වැඩසටහන් නායක ඇලෙක්ස් ස්කොට් පැවසුවේ අල් ජබර් පීටර්ස්බර්ග් සංවාදයේදී ඔහුගේ විවේචකයන්ට ප්‍රතිචාර දැක්විය යුතු බවයි. “මෙම සාකච්ඡා එක්සත් අරාබි එමීර් රාජ්‍යයට ඔවුන් මුහුණ දී ඇති විවේචනවලට ආමන්ත්‍රණය කිරීමට අවස්ථාවක් වන අතර, Cop28 වෙත ගෙන ඒමට සූදානම් විය යුතු රටවල් මොනවාද යන්න පිළිබඳව සැබවින්ම අභිලාෂකාමී න්‍යාය පත්‍රයක් සැකසීමට අවස්ථාවක් ද වෙයි. Global stocktake යනු ගෝලීය ඉලක්ක, පුනර්ජනනීය බලශක්ති ත්වරණය සහ ෆොසිල ඉන්ධන වලින් සංක්‍රමණය වීම පිළිබඳව අමාත්‍යවරුන් විසින් ගනු ලබන නව තීරණ ලබා ගැනීමේ අවස්ථාවයි.”
දශකයකට වැඩි කාලයකට පෙර පොරොන්දු වූ දුප්පත් රටවලට වසරකට ඩොලර් බිලියන 100ක දේශගුණික මූල්‍යධාරයක් / climate finance ලබා දෙන බව ඔප්පු කර ධනවත් රටවල් Cop28 වෙත පැමිණිය යුතු බව Al Jaber පැවසීය. එසේ කිරීමට ඔවුන් දිගින් දිගටම අසමත් වීම “ප්‍රගතිය රඳවා තබා ගැනීම” බව ඔහු පැවසීය.
Climate Action Network හි ගෝලීය දේශපාලන මූලෝපාය ප්‍රධානී හර්ජීත් සිං මෙසේ පැවසීය: “පොසිල ඉන්ධන ඉවත් කිරීමේ ගනුදෙනුවක හදවතේ සාධාරණත්වය සහ යුක්තිය තබා නොගන්නේ නම්, ගැටලුව ඇති කළේ කවුරුන්ද යන්න අප දන්නා නිසා අපට කිසිදු කම්පනයක් නොපෙනේ. ලොකුම වගකීම ඇත්තේ කාටද යන්න අපි දනිමු. පොහොසත් රටවලට ඔවුන්ගේ කාර්යභාරය ඉටු කළ යුතු ස්ථානය මෙයයි. සාධාරණ සංක්‍රාන්තියක් දේශගුණික ක්‍රියාමාර්ගවල මායිම්වල සංවාදයක් විය නොහැක’’
දේශගුණික විපර්යාස පිළිබඳ අන්තර් රාජ්‍ය මණ්ඩලයේ සුවිශේෂී වාර්තාවේ අවසාන පරිච්ඡේදය පසුගිය මාර්තු මාසයේදී ප්‍රකාශයට පත් කළ බැවින්, වායුගෝලයෙන් කාබන් ඩයොක්සයිඩ් ඉවත් කළ හැකි තාක්ෂණයන් භාවිතා කරන්නේද ? සහ කෙසේද ? යන්න පිළිබඳව උණුසුම් සාකච්ඡාවක් පැවතුනි.
විමෝචනය අඩු කිරීම සඳහා ආදේශකයක් ලෙස කාබන් ඩයොක්සයිඩ් ග්‍රහණය කර ගබඩා කිරීමේ තාක්ෂණයන් මත යැපීමට එරෙහිව Germanwatch සංවිධානයේ ජාත්‍යන්තර දේශගුණ ප්‍රතිපත්ති ප්‍රධානියා වන පීටර් ලයිඩන් අනතුරු ඇඟවීය. “CCS සහ CCU [කාබන් ග්‍රහණය සහ ගබඩා කිරීම/භාවිතය/ carbon capture and storage/utilisation] භාවිතයෙන් අපට පොසිල ඉන්ධන භාවිතය දීර්ඝ කළ නොහැකි අතර අපි එය පැහැදිලි කළ යුතුයි. විමෝචනය වැළැක්වීම ඉතා අපහසු සමහර අංශවල ඒවායේ අවශ්‍යතාවය තිබිය හැකිය. නමුත් පීටර්ස්බර්ග් දේශගුණික සංවාදයට පෙරාතුව එතරම් ප්‍රයෝජනවත් නොවන මුලපිරීම් කිහිපයක් පාවෙන බව මම සිතමි, ”ඔහු පැවසීය.
theguardian
