ගෝලීය ප්‍රජාව එහි CO2 විමෝචන ග්‍රහණය කර ගැනීමට සහ ගොඩබිම විසින් උකහා ගන්නා වායුගෝලීය CO2 ප්‍රමාණය වැඩි කිරීමට උත්සාහ කරන විට, ඒවා පැමිණෙන්නේ කොතැනින්ද යන්න තේරුම් ගැනීම ඒවා නැවැත්වීමට අතිෂයින් වැදගත් වේ.
වසර 10,000කට පමණ පෙර, (මෙය ‘නව ශිලා යුගයේ විප්ලවය The Neolithic revolution‘ ලෙස සලකයි) බොහෝ මානව සංස්කෘතීන් ගොවිතැන් කිරීම ආරම්භ කිරීම සඳහා ඔවුන්ගේ දඩයම් කිරීම සහ එකතු කිරීමේ ජීවන රටාව අවසන් කළේය.
කෘෂිකර්මාන්තයේ ආරම්භය සමග මිනිසුන් විසින් පෘථිවි පෘෂ්ඨය නැවත හැඩගස්වා ගැනීම ඇරඹුවේය. මිනිසුන්ට සහ සතුන්ට ආහාර සැපයීම සඳහා බෝග වගා කිරීම, තණබිම් මත සත්ත්ව පාලනය ආරම්භ කිරීම සහ ඉදිකිරීම් ද්‍රව්‍ය හෝ ඉන්ධන ලෙස භාවිතා කිරීම සඳහා දර කැපීම ආදී විවිධාකාර ක්‍රියාමාර්ග මගින් ඔවුන් ඒ වන විට මිහිතලය මත තිබූ දැවැන්ත වනාන්තර එළිපෙහෙළි කරමින් ස්වභාවික පරිසරයට වෙත තම මැදිහත් වීම තීව්‍රර කළේය.
මීට වසර 10,000කට පමණ පෙර ක්‍රමානුකූල ක්‍රියාවලියක් ලෙස ආරම්භ වූ දෙය කාලයත් සමඟ වඩාත් තීව්‍ර වී ඇත. ස්වභාවික පරිසර පද්ධති වෙත මෙම මැදිහත්වීම් නූතන සමාජයට පදනම සපයන නමුත් ඒවායින් සමහරක් මානව වර්ගයා වෙත ව්‍යසනය කැදවා ඇත. මින් වඩාත්ම ව්‍යසනකාරී එකක් වන්නේ මිනිසුන් ගොඩබිම භාවිතා කරන ආකාරය හරහා නිකුත් වන අතිවිශාල කාබන් ඩයොක්සයිඩ් (CO2) ප්‍රමාණයයි.
ගෝලීය ප්‍රජාව එහි CO2 විමෝචන ග්‍රහණය කර ගැනීමට සහ ගොඩබිම විසින් උකහා ගන්නා වායුගෝලීය CO2 ප්‍රමාණය වැඩි කිරීමට උත්සාහ කරන විට, ඒවා පැමිණෙන්නේ කොතැනින්ද යන්න තේරුම් ගැනීම ඒවා නැවැත්වීමට අතිෂයින් වැදගත් වේ.
එක්සත් ජනපදය, බ්‍රසීලය, චීනය, කොංගෝ ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදී ජනරජය (DRC), යුරෝපා සංගමය සහ ඉන්දුනීසියාව යන ලෝකයේ විවිධ ප්‍රදේශ හයක CO2 විමෝචනය සහ ඉඩම් පරිහරණ වෙනස්වීම් වලින් CO2 ඉවත් කිරීම් වල උච්චාවචනයන් නිරීක්ෂණය කළ හැකි ආකාරය මෙම ලිපිය මගින් නිරීක්ෂණය කරේ.
ඉඩම් පරිහරණ විමෝචනයේ අතීත, වර්තමාන සහ අනාගතය
ගෝලීය වශයෙන් මානව වර්ගයාගේ CO2 විමෝචනයේ විශාලතම කොටස ෆොසිල ඉන්ධන (fossil fuels) දහනය කිරීමෙන් සිදුවේ. පසුගිය වසර 20 තුළ CO2 විමෝචනයෙන් 87% ක් පමණ එමගින් සිදුව ඇත. ඉතිරි 13% සඳහා ඉඩම් පරිහරණ විමෝචනය (Land-use emissions) වගකිව යුතුය.
ඓතිහාසික වශයෙන්, ඉඩම් පරිහරණය ෆෙසිල ඉන්ධනවලට වඩා වැදගත් වූ අතර, 1950 දශකය දක්වා ෆොසිල විමෝචනයට වඩා ඉඩම් පරිහරණ විමෝචනය විශාල විය. 1750 සිට CO2 විමෝචනයෙන් තුනෙන් එකක් ඉඩම් පරිහරණ වෙනස්වීම් හේතුවෙන් සිදු වේ.
මෑත දශක කිහිපය තුළ ඉඩම් පරිහරණ විමෝචනයේ කොටස අඩු වී ඇතත්, ගෝලීය දේශගුණය අවම කිරීමේ ප්‍රතිපත්තිවලට අනුකූලව පොසිල ඉන්ධන විමෝචනය අවම කිරීම හේතුවෙන් අනාගතයේදී ඒවායේ වැදගත්කම නැවත වැඩි විය හැකිය.
ඒ හා සමානව, දේශගුණික ඉලක්ක සපුරා ගැනීම සඳහා ඉඩම් පරිහරණයෙන් CO2 විමෝචනය අඩු කිරීම ප්‍රධාන සාධකයකි. නිදසුනක් ලෙස, COP26 හි එකඟ වූ වනාන්තර පිළිබඳ ග්ලාස්ගෝ ප්‍රකාශය / The Glasgow Declaration on Forests, “2030 වන විට වන විනාශය සහ ඉඩම් හායනය නැවැත්වීමට සහ ආපසු හැරවීමට” රටවල් වලින් ඉල්ලා සිටී.
මෙම අපේක්ෂිත විමෝචන අඩු කිරීම් ජෛව ස්කන්ධ හා පසෙහි අතිරේක කාබන් ලබා ගැනීම සහ ගබඩා කිරීම මගින් සම්පූර්ණ කළ හැකිය. (නිදසුනක් ලෙස, වනාන්තර සහ වන කළමනාකරණය හරහා) තිරසාර ඉඩම් පරිහරණය (Sustainable land use) දේශගුණ විපර්යාස අවම කිරීම සඳහා ප්‍රධාන අංගයක් බවට පත් විය හැකිය.
වායුගෝලයට CO2 විමෝචනය කිරීම සහ වෘක්ෂලතා සහ පස මගින් කාබන් අවශෝෂණය කිරීම කාබන් ප්‍රවාහ / carbon fluxes ලෙස හැඳින්වේ. මෙම සියලු ප්‍රවාහයන් අතර සමතුලිතතාවය ඉඩම කාබන්හි ශුද්ධ “මූලාශ්‍රයක්” ද නැතහොත් ශුද්ධ “බේසමක්” ද යන්න තීරණය කරයි.
ජර්මනියේ ෆාම් හවුස් වනාන්තරය එළි පෙහෙළි කරන ගුවන් ඡායාරූපයක්
CO2 හි සමස්ත ගෝලීය ප්‍රභවයක් වීමේ සිට බේසමක් දක්වා ඉඩම් භාවිතය ආපසු හැරවීමට, මෙම ප්‍රවාහවල විවිධ ධාවක තේරුම් ගැනීම අත්‍යවශ්‍ය වේ.
තවද, අවම කිරීමේ ප්‍රතිපත්ති ප්‍රධාන වශයෙන් ජාතික මට්ටමින් ක්‍රියාත්මක වන බැවින්, එක් එක් රටවල් සඳහා ඉඩම් පරිහරණ CO2 ප්‍රවාහයන් ඇස්තමේන්තු කිරීම අවම කිරීමේ ප්‍රයත්නවල සඵලතාවය පිළිබඳ වැදගත් අවබෝධයක් සපයයි.
ඉඩම් පරිහරණයෙන් CO2 ප්‍රවාහයන් ඇස්තමේන්තු කිරීම
භූමි පරිහරණ CO2 ප්‍රවාහ පිළිබඳ ගෝලීය ඇස්තමේන්තු බොහෝ විට පදනම් වී ඇත්තේ සියලුම රටවල් සඳහා ප්‍රවාහයන් ප්‍රමාණ කිරීමේ ස්ථාවර ක්‍රමයක් සපයන පරිගණක ආකෘති මත ය.
විශේෂයෙන් වැදගත් වන්නේ “පොත් තැබීම/ bookkeeping” ආකෘතිය. මෙම ඉඩම් පරිහරණ වෙනස්කම් (වන විනාශය, වනාන්තර කෘෂිකාර්මික ඉඩම් බවට පරිවර්තනය වන විට) හෝ ඉඩම් කළමනාකරණය (දැව අස්වැන්න) අවකාශීය වශයෙන් පැහැදිලි දත්ත මත පදනම්ව සිදු වන පසෙහි සහ වෘක්ෂලතාවල කාබන් අන්තර්ගතයේ වෙනස්කම් නිරීක්ෂණය කරයි.
ගොඩබිම සහ වායුගෝලය අතර ඇතිවන CO2 ප්‍රවාහයන් ‘පසෙහි සහ වෘක්ෂලතාදියෙහි කාබන් අන්තර්ගතයේ වෙනස්වීම්‘ ලෙස ගණනය කෙරේ.
පොත් තැබීමේ ආකෘති විවිධ ක්‍රියාවලීන් සඳහා හේතු වේ. (ලැව් ගිනි හේතුවෙන් CO2 වේගයෙන් විමෝචනය වීම, දිගුකාලීන දැව නිෂ්පාදන තරමක් මන්දගාමී දිරාපත්වීම, වනාන්තරය ක්‍රමයෙන් නැවත වර්ධනය වීම දක්ව). පවතින ඇස්තමේන්තු වලින් පීට් ජලාපවහනය සහ පීට් ගිනි වලින් CO2 විමෝචනය මගින් ඒවා අනුපූරකය වේ.
ගෝලීය කාබන් අයවැය (Global Carbon Budget – GCB) ගෝලීය කාබන් ව්‍යාපෘතිය (Global Carbon Project) විසින් සෑම වසරකම ප්‍රකාශයට පත් කෙරේ. දැනට ගෝලීය මට්ටමින් ඉඩම් පරිහරණ CO2 ප්‍රවාහයන් සැපයීම සඳහා පොත් තැබීමේ ආකෘති තුනකින් ඇස්තමේන්තු භාවිතා කරයි.
මෙම ආකෘති මෑත වසරවලදී වැඩිදියුණු කර ඇති අතර දැන් විශේෂිත රටවල් සඳහා වඩාත් සවිස්තරාත්මක දත්ත ඇතුළත් වේ. එහි ප්‍රතිඵලයක් වශයෙන්, 2022 නවතම GCB විසින් රාජ්‍ය මට්ටමින් ඉඩම් පරිහරණ CO2 ප්‍රවාහ ඇස්තමේන්තු ඇතුළත් කිරීමට එහි තක්සේරුව දීර්ඝ කර ඇත.
තනි රටවල ඉඩම් පරිහරණ CO2 ප්‍රවාහයන්
පහත ප්‍රස්ථාරයෙන්, අපි වෙනස් ඉඩම් පරිහරණ ප්‍රවාහ ගතිකය සහිත රටවල් හයක් සහ කලාප දෙස සමීපව බලමු. ප්‍රස්ථාරයෙන් එක් එක් කලාපය සඳහා වාර්ෂික ඉඩම් පරිහරණ CO2 ප්‍රවාහ පෙන්වයි. ශුන්‍ය රේඛාවට ඉහළින් ඇති රේඛා CO2 හි ශුද්ධ ප්‍රභවයක් පෙන්නුම් කරන අතර පහත රේඛා ශුද්ධ ගිල්වීමක් දක්වයි. සෑම රටකම, ඉඩම් පරිහරණ CO2 ප්‍රවාහයන් වසරින් වසර සැලකිය යුතු විචල්‍යතාවයක් පෙන්නුම් කරයි.
කාලයත් සමඟ කලාපීය ඉඩම් පරිහරණ CO2 ප්‍රවාහය / CO2 flux (TgC/year)
මූලාශ්‍රය : Dr Clemens Schwingshackl, Global Carbon Budget 2022
බ්‍රසීලය (නිල්), ඉන්දුනීසියාව (රතු), චීනය (තද නිල්) සහ කොංගෝ (කහ) පසුගිය වසර 70 තුළ වැඩිම භූමි පරිහරණ CO2 විමෝචනය කර ඇත. ශුද්ධ විමෝචනය කරන රටවලින් විමෝචනය වන සියලුම විමෝචනවලින් 45% ක් පමණ නියෝජනය කරයි.
යුරෝපය (දම්) සහ එක්සත් ජනපදය (තැඹිලි) විශාලතම ශුද්ධ CO2 ඉවත් කර ඇත. (ශුද්ධ සින්ක් / net sink සහිත රටවලින් ඉවත් කිරීම් වලින් 90% ක් පමණ නියෝජනය කරයි.) චීනය 2000 ගණන්වල ශුද්ධ ඉඩම් පරිහරණ විමෝචනයේ සිට ශුද්ධ ඉවත් කිරීම් / net removals වෙත මාරු විය.
ඉඩම් පරිහරණයේ ධාවකයින් වෙනස් වේ
අපි භාවිතා කරන ආකෘති තනි රටවල් සඳහා CO2 ප්‍රවාහවල නිශ්චිත ධාවකයන්ගේ බලපෑම තක්සේරු කිරීමට අපට ඉඩ සලසයි. පහත ප්‍රස්ථාරයෙන් මෙම විශ්ලේෂණයෙන් හෙළිවන වෙනස්කම් විදහා දක්වයි.
(1950-2020 සඳහා) එක් එක් ප්‍රදේශය සඳහා වන තීරු වල සාමාන්‍ය CO2 ප්‍රවාහයන් පෙන්නුම් කරන්නේ වන විනාශය (නිල්), නැවත වන වගාව (තද නිල්), දැව-අස්වැන්න විමෝචනය (කහ) සහ නැවත වර්ධනය වීම (තැඹිලි), පීට් ගිනි සහ ජලාපවහනය (රතු) සහ අනෙකුත් සංක්‍රාන්තිය (දම්).
මෙම අනෙකුත් සංක්‍රාන්ති අතරට පඳුරු බිම් වගාබිම් හෝ තණබිම් බවට පරිවර්තනය වීම හෝ වගාබිම් සහ තණබිම් අතර පරිවර්තනය ඇතුළත් වේ. ශුන්‍ය රේඛාවට ඉහළින් ඇති තීරු CO2 ප්‍රභව පෙන්නුම් කරන අතර පහත තීරු සින්ක් පෙන්නුම් කරයි. අළු තීරු මඟින් එක් එක් කලාපය සඳහා ඉඩම් පරිහරණයෙන් සමස්ත ශුද්ධ ප්‍රවාහ පෙන්වයි.
බ්‍රසීලය, ඉන්දුනීසියාව, චීනය, කොංගෝ ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදී ජනරසය, එක්සත් ජනපදය සහ යුරෝපයේ (EU27) ඉඩම් පරිහරණ CO2 ප්‍රවාහවල කොටස් සාමාන්‍යයෙන් 1950-2020 ට වඩා වැඩි විය. තනි සංරචක වන්නේ වන විනාශය (නිල්), නැවත වන වගාව (තද නිල්), දැව අස්වැන්න (විමෝචනය සඳහා කහ සහ ඉවත් කිරීම සඳහා තැඹිලි), පීට් ජලාපවහනය සහ පීට් ගිනි (රතු) සහ අනෙකුත් සංක්‍රාන්ති (දම්). එක් එක් රට සඳහා ශුද්ධ ප්‍රවාහයන් අළු පැහැයෙන් දැක්වේ.
බ්‍රසීලයේ, 1960 ගණන් සහ 1980 ගණන් අතර, ඉඩම් පරිහරණ විමෝචනය ඉහළ නමුත් සාපේක්ෂ වශයෙන් නියත විය. 1990 ගණන්වලදී, වන විනාශය වේගවත් වීමත් සමඟ විමෝචනය ඉහළ යාමට පටන් ගත් අතර 2000 ගණන්වල මුල් භාගයේදී එහි උපරිමයට පැමිණියේය. ඊළඟ වසරවලදී ජනාධිපති පදවියට පත් ලූලා ඩි සිල්වාගේ (Lula da Silva (Lula) නායකත්වය යටතේ වන විනාශය සහ විමෝචනය සැලකිය යුතු ලෙස අඩු වූ නමුත්, හිටපු ජනාධිපති Jair Bolsonaro යටතේ වන ආරක්ෂණ ප්‍රතිපත්ති ලිහිල් කිරීම හේතුවෙන් මෑත වසරවලදී ඒවා නැවත වැඩි වීමට පටන් ගෙන තිබේ.
වන විනාශය බ්‍රසීලයේ CO2 විමෝචනයන්හි පැහැදිලිවම ආධිපත්‍යය දරන අතර, සැලකිය යුතු විමෝචනය දැව අස්වැන්නෙන් සහ වෙනත් සංක්‍රාන්තිවලින් ද පැන නගී.
ඊට ප්‍රතිවිරුද්ධව, දර අස්වනු නෙළීමෙන් පසු වන වගාව සහ නැවත වර්ධනය වීම හේතුවෙන් CO2 අවශෝෂණය බ්‍රසීලයේ සුළු කාර්යභාරයක් ඉටු කරයි. බ්‍රසීලයේ (සහ ඉන්දුනීසියාවේ) වන විනාශයෙන් සිදුවන විශාල විමෝචනය ගෘහස්ථ පරිභෝජනය නිසා පමණක් නොව, යුරෝපයේ, එක්සත් ජනපදයේ සහ චීනයේ කෘෂිකාර්මික නිෂ්පාදන සඳහා ඇති ඉල්ලුම මගින් ද සැලකිය යුතු ලෙස මෙහෙයවනු ලබන බව සැලකිය යුතු කරුණකි. ඉඩම් පරිහරණ CO2 විමෝචනය අඩු කිරීමට දරන උත්සාහයන් නිසා විමෝචනය ජාත්‍යන්තර වෙළඳාමේ අර්ධ වශයෙන් මූර්තිමත් විය හැකි බව සලකා බැලිය යුතුය.
ඉන්දුනීසියාව සඳහා විමෝචනය 1980 ගණන්වල ඉක්මන් වැඩිවීමක් මගින් සංලක්ෂිත වේ. එය ප්‍රධාන වශයෙන් පාම් ඔයිල් වගාවන් සහ බෝග වගාවන් ව්‍යාප්ත කිරීම සඳහා වන විනාශය හේතු විය. පීට්ලන්ඩ් කෘෂිකාර්මික ඉඩම් බවට පත් කිරීම සඳහා ජලාපවහනයට ඉහළින් භාවිතා කරන ලද පුළුල්ව පැතිරුනු පීට් ගිනි හේතුවෙන් 1990 ගණන්වල අගභාගයේ ආරම්භ වූ විශාල විමෝචන උච්ච කිහිපයක් මෙයට පසුව සිදු විය.
1997 දී, ඉඩම් පරිහරණ වෙනස්කම් සහ අතිශය වියළි එල් නිනෝ වසරක අන්තර්ක්‍රියා හේතුවෙන් කැපී පෙනෙන ලෙස ඉහළ විමෝචනයක් දක්නට ලැබිණි. විස්මිත ලෙස, ප්‍රදර්ශනය කර ඇති සියලුම ප්‍රාන්තවල වනාන්තර හේතුවෙන් ඉන්දුනීසියාව විශාලතම CO2 අවශෝෂණය කර ඇත. කෙසේ වෙතත්, අස්වනු නෙළීමෙන් පසු නැවත වර්ධනය වීම, තිරසාර නොවන වන වගා පිළිවෙත් පෙන්වා දෙමින් දැව අස්වැන්න විමෝචනය අර්ධ වශයෙන් සමනය කරයි.
ප්‍රජාතන්‍රවාදී කොංගෝ ජනරජය සියවස පුරාවට අඩු විමෝචනයක් වාර්තා කර ඇත. නමුත් 2000 ගණන්වල අගභාගයේදී විමෝචනය සැලකිය යුතු ලෙස වැඩි වූ අතර අද දක්වාම ඉහළ මට්ටමක පවතී.
වනාන්තර විනාශයෙන් නිකුත් වන විමෝචන කොංගෝහි ඉඩම් පරිහරණ ප්‍රවාහවල ආධිපත්‍යය දරයි, නමුත් වනාන්තර හේතුවෙන් ඉවත් කිරීම් මගින් ඒවා බොහෝ දුරට සමතුලිත වේ. DRC හි ගොවීන් බොහෝ විට මාරුවෙන් මාරුවට වගා කිරීම සිදු කරයි. එය වගා කළ හැකි ඉඩම් ලබා ගැනීම සඳහා වනාන්තර පුළුස්සා දමනු ලබන (CO2 විමෝචනය ඇති කරන) කෘෂිකාර්මික පිළිවෙතක් වන අතර, වසර කිහිපයකට පසු එම වගාබිම අතහැර දමනු ලැබේ. ඊට පසුව වනාන්තර නැවත වර්ධනය වී නැවත CO2 ලබා ගැනීමට ඉඩ සලසයි. මෙහි ප්‍රතිඵලයක් ලෙස සිදුවන වන විනාශය මගින් ඉහළ CO2 ප්‍රවාහයන් ඇති වේ. DRC හි අනෙකුත් ප්‍රවාහයන් බොහෝ දුරට නොසැලකිය හැකිය.
1980 ගණන්වල වන විනාශය හේතුවෙන් චීනයේ කාබන් විමෝචනය තියුණු ලෙස වැඩි විය. කෙසේ වෙතත්, වනාන්තර විනාශ කිරීමේ ක්‍රියාකාරකම්වල කාලසීමාව සහ ප්‍රමාණය සම්බන්ධයෙන් විශාල අවිනිශ්චිතතාවයන් පවතින අතර, එම කාලසීමාව තුළ චීනයේ විමෝචනයේ විශාල අවිනිශ්චිතතාවයෙන් පිළිබිඹු වේ. 1978 දී ආරම්භ වූ ආර්ථික ප්‍රතිසංස්කරණ නිසා වන විනාශය අඩුවීමටත් වනාන්තර ව්‍යාප්තියටත් හේතු වූ අතර 1980 ගණන්වල සිට CO2 විමෝචනය අඩු විය.
පසුගිය වසර 20 තුළ, චීනයේ ඉඩම් පරිහරණ ප්‍රවාහයන් ශුද්ධ-ශුන්‍යයට ආසන්නව පවතී. වන විනාශය සහ දැව අස්වැන්න හේතුවෙන් විමෝචනය බොහෝ දුරට වනාන්තරයෙන් CO2 අවශෝෂණය කර දැව අස්වැන්නෙන් පසු නැවත වර්ධනය වීමෙන් සමනය වී ඇත.
එක්සත් ජනපදයේ, 1950 ගණන්වල දී විමෝචනය අඩු වූ අතර සැලකිය යුතු අවිනිශ්චිතතාවයන් සමඟ වුවද 1960 ගණන්වල සිට ඉඩම් භාවිතය සාපේක්ෂව කුඩා ශුද්ධ කාබන් සින්ක් විය. දැව අස්වැන්න ඉහළම විමෝචනය ඇති කරයි. නමුත් පසුකාලීනව නැවත වර්ධනය වීම මගින් මේවා සමතුලිත වේ.
ඉන්දුනීසියාවේ සුමාත්‍රා ජල මාර්ගය දිගේ දැව ප්‍රවාහනය කරන අයුරු
සාමූහිකව යුරෝපයේ (විශේෂයෙන් දැන් යුරෝපා සංගමය සෑදී ඇති රටවල් 27 ) පසුගිය වසර 70 පුරාවට, ප්‍රධාන වශයෙන් වනාන්තර හේතුවෙන් නිරන්තර කාබන් ගිලා බැසීමක් සිදු විය. යුරෝපයේ වනාන්තර විනාශයේ දිගු ඉතිහාසයක් ඇත. එය රෝම යුගයට ආපසු ගොස් කාර්මික විප්ලවයේ ආරම්භයේ උච්චතම අවස්ථාවට ළඟා වන තෙක් තීව්‍ර විය. ඉන්පසු වසර කිහිපය තුළ යුරෝපයේ වනාන්තර නැවත වර්ධනය වීමට පටන් ගත් අතර එය මහා පරිමාණ CO2 ඉවත් කිරීමට හේතු විය. විමෝචන සමතුලිතතාවය සහ දැව අස්වැන්නෙන් ඉවත් කිරීම යුරෝපයේ වන වගාව තිරසාර බව පෙන්නුම් කරයි.
මෙහි පෙන්වා ඇති ඉඩම් පරිහරණ CO2 ප්‍රවාහයන් පිළිබඳ අවිනිශ්චිතතාවයන් රටවල් කිහිපයකට (විශේෂයෙන් බ්‍රසීලයේ, චීනයේ සහ එක්සත් ජනපදයේ) සැලකිය යුතු බව සඳහන් කිරීම වටී. මෙම විශාල අවිනිශ්චිතතාවයන් විවිධ හේතූන් නිසා ඇති වේ. නමුත් බොහෝ දුරට පැන නගින්නේ විවිධ පොත් තැබීමේ ආකෘති විසින් භාවිතා කරන ඉඩම් පරිහරණ වෙනස් කිරීමේ දත්තවල වෙනස්කම් සහ එක්සත් ජනපදයේ ගිනි කළමනාකරණය සලකා බැලීම වැනි ක්‍රියාවලි ක්‍රියාවට නැංවීමේ වෙනස්කම් මගිනි. පසෙහි සහ විවිධ වෘක්ෂලතා වර්ගවල කාබන් ප්‍රමාණය කොපමණ ප්‍රමාණයක් ගබඩා වී තිබේද යන්න පිළිබඳවත්, වෘක්ෂලතා සහ පස කොපමණ ඉක්මනින් කාබන් විමෝචනය කරයිද (වන විනාශයෙන් පසු) හෝ කාබන් (නැවත වන වගාවෙන් පසු) ඉඩම් පරිහරණ වෙනස්කම් වලින් පසුව ගන්නා ආකාරය පිළිබඳවද විවිධ උපකල්පන තිබේ.
ජාතික අවම කිරීමේ සැලසුම්වල වැදගත්කම
රටවල් තම පැරිස් ගිවිසුමේ දේශගුණික ප්‍රතිඥාවන් තුළ ඉඩම් පරිහරණ බැඳීම් ක්‍රියාවට නංවන තාක් කල් ඉදිරි වසරවලදී ඉඩම් පරිහරණ වෙනස්වීම් වලින් සිදුවන විමෝචනය සැලකිය යුතු ලෙස අඩුවනු ඇතැයි අපේක්ෂා කළ හැකිය.
එක් එක් රටවල ඉඩම් පරිහරණ CO2 ප්‍රවාහවල වෙනස්වීම් සහ ධාවක පිළිබඳ සවිස්තරාත්මක දැනුම, විමෝචනය අඩු කිරීම සහ ඉවත් කිරීම් වැඩි කිරීම සඳහා විශේෂිත ක්‍රියාමාර්ග නිරීක්ෂණය කිරීමට සහ තක්සේරු කිරීමට ප්‍රධාන අංගයක් සපයයි.
විශේෂයෙන්ම, ඉඩම් පරිහරණ ප්‍රවාහයන් ඒවායේ කොටස් වලට බෙදීම, විමෝචනය සහ ඉවත් කිරීම් පිළිබඳ වෙනම තක්සේරුවක් කිරීමට ඉඩ සලසයි. ශුද්ධ CO2 සින්ක් කළ හැක්කේ වන විනාශය, පීට් විමෝචනය සහ අනෙකුත් විමෝචනය ඇති කරන ඉඩම් පරිහරණ සංක්‍රාන්ති වලින් සිදුවන විමෝචන එකතුව ඉක්මවා CO2 ඉවත් කළහොත් පමණි.
තවද, සංරචක වලට බෙදීම මගින් රටවල් ඔවුන්ගේ ජාතික හරිතාගාර වායු තොග තුළ එක්සත් ජාතීන්ගේ දේශගුණික විපර්යාස පිළිබඳ රාමු සම්මුතියට (United Nations Framework Convention on Climate Change – UNFCCC) වාර්තා කරන ඉඩම් පරිහරණ CO2 ප්‍රවාහ සමඟ ආකෘති-පාදක ඇස්තමේන්තු සංසන්දනය කිරීමට හැකි වේ.
කාබන් ඩයොක්සයිඩ් ඉවත් කිරීමේ (carbon dioxide removal – CDR) තාක්‍ෂණයන්හි වැඩිවන වැදගත්කම අනුව ඉඩම් පරිහරණ ප්‍රවාහයන් පිළිබඳ සවිස්තරාත්මක සහ විශ්වාසදායක ප්‍රමාණකරණයක් අත්‍යවශ්‍ය වේ. මන්ද කොංගෝ ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදී ජනරජයෙ හි අතිමහත් බහුතරයක් දැනට ගොඩනැගී ඇත්තේ නැවත වන වගාව වැනි සාම්ප්‍රදායික ඉඩම් කළමනාකරණයෙනි.
පරිවර්තනය – නිෂානි බාලසූරිය
carbonbrief.org ඇසුරින් සම්පාදිත ලිපියකි.
