දේශගුණික වගවීමේ ආයතනයේ (Climate Accountability Institute) විශ්ලේෂණයකට අනුව, 1950 සිට 2018 දක්වා සමුච්චිත කාබන් ඩයොක්සයිඩ් සහ මීතේන් විමෝචනය සඳහා ගෝලීය තෙල් හා ගෑස් ප්‍රධානීන් අතර Eni’s Tecneco 24 වැනි ස්ථානයට පත්විය.

  • Greenpeace Italy සහ ReCommon විසින් Eni’s Tecneco සමාගම විසින් නිෂ්පාදනය කරන ලද 1978 වාර්තාවක් ද අනාවරණය කර ගෙන ඇත. මෙම සියවසේ ආරම්භය වන විට වායුගෝලයේ CO2 මට්ටම් කොපමණ ප්‍රමාණයක් ඉහළ යනු ඇත්ද යන්න පිළිබඳ ප්‍රක්ෂේපණයක් එම වාර්තාවේ ඇතුළත් කර ඇත.

ඉතාලියේ ප්‍රධාන තෙල් සමාගමක් වන විසින් Eni’s Tecneco එරට පළමු දේශග්‍රණික නඩුවට (climate lawsuit) මුහුණ දී සිටී. නඩුව ගොනු කළ ග්‍රීන්පීස් සංවිධානය චෝදනා කරන්නේ විසින් Eni’s Tecneco සමාගම 1970 සිට තම නිෂ්පාදනයට එල්ල වී ඇති අවදානම් පිළිබඳව දැන සිටියද ඒ බව නොතකා  පොසිල ඉන්ධන භාවිතය ප්‍රවර්ධනය කිරීම සඳහා “ලොබි කිරීම සහ හරිත සේදීම (lobbying and greenwashing) ” භාවිතා කළ බවටය.

  • Greenwashing, “green sheen” ලෙසද හැඳින්වේ. එය සංවිධානයක නිෂ්පාදන, අරමුණු සහ ප්‍රතිපත්ති පරිසර හිතකාමී බව මහජනතාවට ඒත්තු ගැන්වීම සඳහා හරිත මහජන සම්බන්ධතා ක්‍රමෝපායන් සහ හරිත අලෙවිකරණය රැවටිලිකාර ලෙස භාවිතා කරන වෙළඳ ප්‍රචාරණ හෝ අලෙවිකරණ ක්‍රමයකි.
  • Greenwashing යනු සමාගමක නිෂ්පාදන පරිසර හිතකාමී හෝ පරිසර හිතකාමී බව විශ්වාස කිරීමට පාරිභෝගිකයින් රැවටීම සඳහා පදනම් විරහිත හිමිකම් පෑමක් කිරීමයි.

Greenwashing නරක ඇයි?

  • පරිසර හිතකාමී සමාගම් හෝ නිෂ්පාදන අව්‍යාජ ලෙස සොයන ආයෝජකයින් සහ පාරිභෝගිකයින් නොමඟ යවන බැවින් Greenwashing වංචාකාරී සහ සදාචාර විරෝධී වේ. බොහෝ විට හරිත නිෂ්පාදන වඩා මිල අධික වන අතර, පාරිභෝගිකයින්ට වැඩිපුර ගෙවීමට හේතු විය හැකිය. Greenwashing අනාවරණය වුවහොත්, එය සමාගමේ කීර්ති නාමයට සහ වෙළඳ නාමයට බරපතල ලෙස හානි කළ හැකිය.

2030 වන විට ඉතාලියේ කාබන් විමෝචනය 45% කින් කපා හැරීමට විසින් Eni’s Tecneco සමාගමට බල කිරීම සඳහා නඩුවක් ගොනු කිරීමට ග්‍රීන්පීස් සංවිධානයේ ඉතාලිය ශාඛාව සහ ඉතාලි උපදේශන කණ්ඩායම වන ReCommon සැලසුම් කරයි.

“ඉතාලියේ විශාලතම බලශක්ති සමාගමට එරෙහිව (ඉතාලියේ) පළමු දේශගුණික නඩුවක් ගෙන ඒමට අපව පොළඹවන ලද්දේ දේශගුණික අර්බුදයට එරෙහිව පියවර ගැනීමේ හදිසි අවශ්‍යතාවයයි” පැමිණිලිකරුවන්ගේ නීතීඥ Matteo Ceruti පැවසීය.

1969 සහ 1970 අතර කාලය තුළ විසින් Eni’s Tecneco එහි Isvet පර්යේෂණ මධ්‍යස්ථානයෙන් ආරම්භ කරන ලද අධ්‍යයනයක් මත මෙම චෝදනා අර්ධ වශයෙන් රඳා පවතී. පාලනයකින් තොරව ඉහළ යන ෆොසිල ඉන්ධන භාවිතය දශක කිහිපයක් ඇතුළත දේශගුණික අර්බුදයකට තුඩු දිය හැකි බව වාර්තාව පැහැදිලි කළේය.

එක්සත් ජාතීන්ගේ ලේකම්වරයාගේ මෑත වාර්තාවකට අනුව ෆොසිල ඉන්ධන වැඩි වශයෙන් භාවිත කිරීම හේතුවෙන්  වායුගෝලයේ ඇති කාබන්ඩයොක්සයිඩ් මට්ටම පසුගිය ශතවර්ෂය තුළ සාමාන්‍යයෙන් 10% කින් වැඩි වී ඇත. වර්ෂ 2000 පමණ වන විට මෙම වැඩිවීම 25% දක්වා ළඟා වී ඇති අතර එය දේශගුණය මත ‘ව්‍යසනකාරී’ ප්‍රතිවිපාක ඇති කරයි.

Greenpeace Italy සහ ReCommon විසින් Eni’s Tecneco සමාගම විසින් නිෂ්පාදනය කරන ලද 1978 වාර්තාවක් ද අනාවරණය කර ගෙන ඇත. මෙම සියවසේ ආරම්භය වන විට වායුගෝලයේ CO2 මට්ටම් කොපමණ ප්‍රමාණයක් ඉහළ යනු ඇත්ද යන්න පිළිබඳ ප්‍රක්ෂේපණයක් එම වාර්තාවේ ඇතුළත් කර ඇත.

“කාර්මික විප්ලවයෙන් ආරම්භ වූ ෆොසිල ඉන්ධන පරිභෝජනය වැඩිවීමත් සමඟම CO2 සාන්ද්‍රණය 2000 වර්ෂයේදී මිලියනකට කොටස් 375-400ක් (ppm) දක්වා ළඟා වනු ඇතැයි උපකල්පනය කෙරේ. මෙම වැඩිවීම සමහර විද්‍යාඥයින් විසින් දිගුකාලීන ගැටලුවක් ලෙස සලකයි. විශේෂයෙන්ම එය ජෛවගෝලයට බරපතල ප්‍රතිවිපාක ඇති කරමින් දේශගුණික විපර්යාසවලට තුඩු දෙන වායුගෝලයේ තාප සමතුලිතතාවය වෙනස් කළ හැකි බැවිනි.” යනුවෙන් වාර්තාවේ සඳහන් වේ.

මෙම අනාවැකිය පුළුල් ලෙස නිවැරදි බව ඔප්පු වනු ඇත. 1970 සහ 2000 අතර පෘථිවි වායුගෝලයේ CO 2 සාන්ද්‍රණය මිලියනකට කොටස් 325ppm සිට 371ppm දක්වා වැඩි විය. එය දැන් 420ppm පමණ වේ.

DeSmog විසින් කරන ලද වැඩිදුර පර්යේෂණවලින් පෙන්නුම් කර ඇත්තේ Eni’s Tecneco සමාගමේ සඟරාව වන Ecos 1980 ගණන්වල අග සහ 1990 ගණන්වල දේශගුණික විපර්යාස ගැන නැවත නැවතත් සඳහන් කර ඇති බවයි. (ලෝක උණුසුම් කරන ස්වභාවික වායුව “පිරිසිදු” ඉන්ධනයක් ලෙස ප්‍රවර්ධනය කරමින් ප්‍රචාරණ ව්‍යාපාර පවත්වාගෙන යන අතරතුර)

ලේඛන පිළිබඳව Eni’s Tecneco ප්‍රතිචාර දැක්වූයේ නැත.

මෙම නඩුව මගින් රජයේ ආයතන දෙකක් (ආර්ථික හා මුදල් අමාත්‍යාංශය සහ සංවර්ධන බැංකුව) “ඔවුන් විසින් Eni’s Tecneco වෙත කරන බලපෑම” සඳහා නම් කරනු ඇති බව සිතාසියේ සඳහන් කරයි.

Greenpeace Italy සහ ReCommon විසින් පසුගිය අඟහරුවාදා (මැයි 09) රෝමයේ පැවති ප්‍රවෘත්ති සාකච්ඡාවකදී Eni’s Tecneco වාර්ෂික මහා සභා රැස්වීමට ආසන්න දිනකදී මෙම නඩුව ගොනු කරනු ලබන බව ප්‍රකාශයට පත් කරන ලදී. මැයි 19 වනදා වන විට රෝමයේ සිවිල් අධිකරණයේ මෙම නඩුව ගොනු කිරීමට අදහස් කරන බව කණ්ඩායම් පවසන අතර නොවැම්බර් මාසයේ නඩු විභාගය ආරම්භ කරන ලෙස ඉල්ලා සිටිනු ඇත.

දේශගුණික නඩු පිළිබඳ විශේෂඥයින් පවසන්නේ Eni’s Tecneco නඩුව හා සම්බන්ධ ලියකියවිලි, තෙල් සමාගම් අඩ සියවසකට පෙර සිය නිෂ්පාදන භාවිතයෙන් ඇති විය හැකි අවදානම් පිළිබඳව පැහැදිලි අවබෝධයක් ලබාගෙන ඇති බවට වර්ධනය වන සාක්ෂි සමූහයකට එකතු වන නමුත් තවමත් අන්තරායන් පවතින බවයි.

“මෙම සොයාගැනීම් පෙර පර්යේෂණවල සොයාගත් දේ ශක්තිමත් කරන අතර එයට වටිනාකමක් ද එකතු කරයි. දැවැන්ත තෙල් සමාගම් ඔවුන්ගේ නිෂ්පාදන ලෝකයට ඇති කරන ව්‍යසනකාරී බලපෑම් තේරුම් ගත් නමුත් ඒ ගැන මහජනතාවට අනතුරු ඇඟවීමට අපොහොසත් වූ අතර ඔවුන්ගේ දැනුම ජනතාවගෙන් වසන් කළහ. ගැටලුව ප්‍රතික්ෂේප කළ අතර එය විසඳීමට දරන උත්සාහයට බාධා කළහ. අනෙකුත් ෆොසිල ඉන්ධන සමාගම් මෙන් Eni’s Tecneco අවසානයේ දී මෙම රැවටීමේ සහ හානි කිරීමේ රටාව සඳහා උසාවියේදී වග කිව යුතුය.” ඔක්ස්ෆර්ඩ් තිරසාර නීති වැඩසටහනේ ජ්‍යෙෂ්ඨ පර්යේෂණ සගයකු වන බෙන් ෆ්‍රැන්ටා පැවසීය.

ඩොලර් බිලියන 49කට ආසන්න වෙළඳපළ ප්‍රාග්ධනීකරණයක් සහිත Eni’s Tecneco සාමාන්‍යයෙන් ලෝකයේ ධනවත්ම තෙල් සමාගම් දුසිම අතරට පැමිණේ. Eni විසින් 2021 සිට ඩොලර් බිලියන 9.9ක ලාභයක් වාර්තා කළ අතර 2022දී ඩොලර් බිලියන 14.12ක ලාභයක් වාර්තා කළේය. සමාගම රටවල් 60 කට වැඩි ගණනක සහ තෙල් හා ගෑස් අංශයේ සෑම තරාතිරමකම (ගවේෂණ සහ කැණීම්වල සිට ඛනිජ රසායනික නිෂ්පාදන දක්වා) ක්‍රියාත්මක වේ.

දේශගුණික වගවීමේ ආයතනයේ (Climate Accountability Institute) විශ්ලේෂණයකට අනුව, 1950 සිට 2018 දක්වා සමුච්චිත කාබන් ඩයොක්සයිඩ් සහ මීතේන් විමෝචනය සඳහා ගෝලීය තෙල් හා ගෑස් ප්‍රධානීන් අතර Eni’s Tecneco 24 වැනි ස්ථානයට පත්විය.

නෙදර්ලන්තයේ කැපී පෙනෙන දේශගුණික සිද්ධීන් දෙකක් (දේශගුණය උණුසුම් කරන කාබන් විමෝචනය සීඝ්‍රයෙන් කපා හැරීමට සමාගම්වලට සහ රජයන්ට බල කිරීමට නඩු පැවරිය හැකි බවට වන) ඉතාලි උද්ඝෝෂකයන්ගේ බලාපොරොත්තු ඉහළ නංවා ඇත.

2019 දී, නෙදර්ලන්තයේ ශ්‍රේෂ්ඨාධිකරණය පාරිසරික කණ්ඩායමක් වන Urgenda පදනමට පක්ෂව පහළ අධිකරණ තීන්දුවක් අනුමත කළ අතර විමෝචනය අඩු කිරීම සඳහා වඩාත් අභිලාෂකාමී ඉලක්ක අනුගමනය කරන ලෙස නෙදර්ලන්ත රජයට නියෝග කළේය. වසර දෙකකට පසුව හේග් දිස්ත්‍රික් උසාවිය Friends of the Earth Netherlands, Greenpeace Netherlands සහ 2030 වන විට ෂෙල් විමෝචනය 45% කින් කපා හරින ලෙසට නඩු පවරන ලද අනෙකුත් කණ්ඩායම්වලට පක්ෂව තීන්දුවක් දුන්නේය.  (ෂෙල් සමාගම මෙම තීන්දුවට එරෙහිව අභියාචනයක් ඉදිරිපත් කර ඇත)

ඉතාලි නඩුව එක්සත් ජනපදයේ ප්‍රාන්ත, නගර සහ මහ නගර සභා විසින් විශාල තෙල් සමාගම් වලට එරෙහිව පවරන  ලද පාරිභෝගික වංචා නඩු (consumer fraud lawsuits) ගණනකට සමානකමක් දරයි. මෙම නඩු පහක් ප්‍රාන්තයෙන් ෆෙඩරල් උසාවි වෙත ගෙන යාමට Exxon Mobil, Chevron සහ Suncor Energy විසින් කරන ලද අභියාචනා අප්‍රේල් මාසයේදී ශ්‍රේෂ්ඨාධිකරණය ප්‍රතික්ෂේප කළේය.

2020 අප්‍රේල් මාසයේදී, ඉතාලි competition authority කියා සිටියේ ඩීසල් ඉන්ධන වෙළඳ දැන්වීම් ප්‍රචාරක ව්‍යාපාරයක දී “හරිත / green” හිමිකම් සමඟ පාරිභෝගිකයින් නොමඟ යැවීම සම්බන්ධයෙන් Eni’s Tecneco හට ඩොලර් මිලියන 5.5 ක පමණ දඩයක් නියම කර ඇති බවයි. පසුගිය වසරේ, පාරිසරික කණ්ඩායම් විසින් අන්තර් රාජ්‍ය ආයතනයක් වන ආර්ථික සහයෝගීතාවය සහ සංවර්ධනය සඳහා වූ සංවිධානය වෙත පැමිණිල්ලක් ගොනු කරන ලද අතර, තෙල් නිෂ්පාදනය ඉහළ නැංවීමේ අතර Eni’s Tecneco සැලසුම් 2050 වන විට ශුද්ධ ශුන්‍ය විමෝචනය කරා ළඟා වීමේ ඉලක්කයට පටහැනි බවට චෝදනා කළේය. එම නඩුව තවමත් විභාග වෙමින් පවතී.

මේ අතර Eni’s Tecneco පැවසුවේ එය නව නඩුව “පදනම් විරහිත” බව ඔප්පු කරන බවත්, අවශ්‍ය නම් තම සමාගම කාබනීකෘතකරණය (decarburization) සඳහා නිවැරදි ප්‍රවේශය ගෙන ඇති බව උසාවියේදී ඔප්පු කරන බවත්ය.

“මෙම උපාය මාර්ගය ඉතාලියේ තිරසාරත්වය, බලශක්ති සුරක්ෂිතභාවය සහ තරඟකාරිත්වය යන අත්‍යවශ්‍ය අරමුණු ඒකාබද්ධ කර සමතුලිත කරයි” යනුවෙන් Eni’s Tecneco නිවේදනයක් නිකුත් කරමින් කියා සිටියේය.

ReCommon විසින් සිදු කරන ලද “නැවත නැවතත් අපහාසාත්මක ක්‍රියා” වලට ප්‍රතිචාර වශයෙන් තම කීර්ති නාමය ආරක්ෂා කර ගැනීම සඳහා නීතිමය ක්‍රියාමාර්ග ගැනීමට තමන්ට අයිතියක් ඇති බව ද  Eni’s Tecneco සමාගම වැඩිදුරටත් පැවසීය.

theguardian.com