ප්‍රතිචක්‍රීකරණය කරන ලද සහ නැවත භාවිතා කරන ලද ආහාර ස්පර්ශක ප්ලාස්ටික් (reused food contact plastics) යනු “කනස්සල්ලට හේතු වන රසායනික ද්‍රව්‍ය පැතිරීමේ වාහකයන්” බව නවතම පර්යේෂණයක් කියයි. ඊට හේතු වශයෙන් පර්යේෂකයින් දක්වන්නේ මෙම ප්ලාස්ටික් ස්ටයිරීන් / styrene, බෙන්සීන් / benzene, බිස්පෙනෝල්/ bisphenol, බැර ලෝහ / heavy metals, ෆෝමල්ඩිහයිඩ් / formaldehyde සහ තැලේට් / phthalatesවැනි භයානක විෂ ද්‍රව්‍ය සිය ගණනක් රැස් කර මුදා හැරීමය.
ආහාර ඇසුරුම්, භාජන, පිඟන් සහ අනෙකුත් ද්‍රව්‍යවල ඇති ආහාර ස්පර්ශක රසායනික ද්‍රව්‍ය සහ එම ද්‍රව්‍ය ආහාර දූෂණය කරන ආකාරය පිළිබඳව දන්නා දේ පිළිබඳ පළමු ආකාරයේ ක්‍රමානුකූල සමාලෝචනයක් සැපයීම සඳහා අධ්‍යයනයෙන් ප්ලාස්ටික් සහ ප්‍රතිචක්‍රීකරණය කරන ලද ප්ලාස්ටික් පිළිබඳ විද්‍යාත්මක ප්‍රකාශන සිය ගණනක් ඇගයීමට ලක් කරන ලදී.
“අන්තරායකර රසායනික ද්‍රව්‍ය ප්‍රතිචක්‍රීකරණය කරන ලද ද්‍රව්‍යවලට එකතු වී ආහාර ද්‍රව්‍යවලට සංක්‍රමණය විය හැකි අතර එය නිදන්ගත රෝගවලට මඟ පාදයි,” අධ්‍යයනයේ කතුවරුන් ලිවීය. පොලිඑතිලීන් ටෙරෙෆ්තලේට් (polyethylene terephthalate – PET) ප්ලාස්ටික් වලින් සාදන ලද බෝතල් පොදු උදාහරණයක් ලෙස සඳහන් කරයි.
මෙම අධ්‍යයනය සිදු වන්නේ ලොව පුරා බරපතළ පාරිසරික සහ සෞඛ්‍ය ගැටලුවක් බවට පත්ව ඇති ප්ලාස්ටික් අපද්‍රව්‍ය ප්‍රමාණය අඩු කරන්නේ කෙසේද යන්න පිළිබඳ විවාදයක් මධ්‍යයේ ය. සමහර රජයන් සහ බොහෝ පාරිසරික කණ්ඩායම් ප්ලාස්ටික් ප්‍රතිචක්‍රීකරණය සඳහා වැඩි දියුණු කිරීම් සඳහා මතවාදී සහ න්‍යායික සහායක් පළ කර ඇත.
සමහර ද්‍රව්‍ය ප්‍රතිචක්‍රීකරණය කළ හැකි වුවද, බොහෝ ඒවා ප්‍රතිචක්‍රීකරණය කළ නොහැකි අතර, ද්‍රව්‍යයේ ප්‍රතිචක්‍රීකරණය වැඩිදියුණු කිරීම අවදානම් සමඟ එන ආකාරය අධ්‍යයනයෙන් ඉස්මතු කරයි. එය PET ප්‍රතිචක්‍රීකරණය කරන ලද ප්ලාස්ටික් වල භාවිතා කරන රසායනික ද්‍රව්‍ය 853ක් හඳුනාගෙන ඇති අතර ඒවායින් බොහොමයක් පසුගිය වසර දෙක තුළ සොයාගෙන ඇත.
වඩාත් සුලබව අනාවරණය වූයේ ඇන්ටිමනි / antimony සහ ඇසිටැල්ඩිහයිඩ් / acetaldehydeවන අතර 2,4-DTBP, එතිලීන් ග්ලයිකෝල් / ethylene glycol, ඊයම් / lead, ටෙරෙෆ්තලික් අම්ලය / terephthalic acid, බිස්පෙනෝල් / bisphenol සහ චක්‍රීය PET ඔලිගොමර් / cyclic PET oligomers වැනි ප්‍රබල විෂ ද්‍රව්‍ය ද බහුලව දක්නට ලැබේ.
එපමණක්ද නොව, ප්ලාස්ටික් වල රසායන විද්‍යාව කළු පෙට්ටියක් විය හැකිය. එක්සත් ජනපදයේ, ද්‍රව්‍යයේ ඇති දේ සම්බන්ධයෙන් ඉතා කුඩා නියාමනයක් ඇති අතර EU හට ප්ලාස්ටික් වල ඇති රසායනික ද්‍රව්‍ය තීරණය කිරීමට ආලෝකය පරීක්ෂා කිරීම (light testing) පමණක් අවශ්‍ය වේ.
අධ්‍යයනයෙන් ප්ලාස්ටික් “සියගණනක් විවිධ, කෘතිම සංයෝග අඩංගු ඉතා සංකීර්ණ ද්‍රව්‍යයක් ලෙස සාරාංශ කරයි. ඒවා බොහෝ විට ඒවායේ අන්තරායකර ගුණාංග සඳහා දුර්වල ලෙස සංලක්ෂිත නොවේ”. ප්‍රතිචක්‍රීකරණය කරන ලද ප්ලාස්ටික් වල ඇති සමහර රසායනික ද්‍රව්‍ය හඳුනා ගත නොහැකි බව විශ්ලේෂණය සටහන් කරයි. නැවත නැවත ප්‍රතිචක්‍රීකරණය සහ සමුච්චය වීමේ අවදානම වැඩි කරයි.
“එය ආරක්ෂිත නොවන අතර ප්‍රතිචක්‍රීකරණය කරන ලද ප්ලාස්ටික් වල ගුණාත්මකභාවය අඩු වන විට, විභව අපවිත්‍ර ද්‍රව්‍ය ප්‍රමාණය ඉහළ යයි,” අධ්‍යයනයේ ප්‍රධාන කතුවරයා සහ සූරිච් පදනම් කරගත් ආහාර ඇසුරුම් සංසදයේ (Food Packaging Forum) ජ්‍යෙෂ්ඨ විද්‍යාත්මක නිලධාරි බර්ගිට් ගූකේ (Birgit Geueke) පැවසීය.
දත්ත මගින් පෙන්නුම් කරන්නේ ප්‍රතිචක්‍රීකරණ ක්‍රියාවලියේදී රසායනික ද්‍රව්‍ය එකතු වී හෝ නිර්මාණය වී ඇති බවයි. වර්ජින් ප්ලාස්ටික් වල VOC වර්ග 461ක් හඳුනාගෙන ඇති අතර, 573ක් පමණ ප්‍රතිචක්‍රීකරණය කළ ද්‍රව්‍යවල තිබී සොයා ගන්නා ලදී. එය සිදු වූයේ මන්දැයි කීමට අපහසු නමුත් එය ප්‍රතිචක්‍රීකරණය කිරීමේ ක්‍රියාවලියේදී රසායනික ද්‍රව්‍ය එකතු කිරීම, දූෂිත ප්‍රතිචක්‍රීකරණ ධාරාවෙන් රසායනික ද්‍රව්‍ය එකතු කිරීම, රසායනික ද්‍රව්‍ය අතර ප්‍රතික්‍රියා හෝ ප්ලාස්ටික් ප්‍රථම වරට භාවිතා කරන විට අමතර රසායනික ද්‍රව්‍ය ගැනීමෙන් ඇති විය හැකි බව Geueke පැවසීය.
ප්‍රතිචක්‍රීකරණය කරන ලද ආහාර ඇසුරුම්වල ගිනි නිවන ද්‍රව්‍ය සහ අනෙකුත් විෂ සංයෝගවලින් සාදන ලද ආහාර නොවන ශ්‍රේණියේ ප්ලාස්ටික් කර්මාන්තය භාවිතා කරන “නීති විරෝධී” ප්‍රතිචක්‍රීකරණය ද සමාලෝචනය මගින් පෙන්වා දී ඇත. ආහාර සම්බන්ධතා සඳහා භාවිතා කළ හැකි ප්ලාස්ටික් වර්ග මොනවාද යන්න පිළිබඳ දැඩි රෙගුලාසි නොතකා, එක්සත් ජනපදය, දකුණු කොරියාව සහ යුරෝපීය වෙළඳපොළවල ප්‍රතිචක්‍රීකරණය කරන ලද ඉලෙක්ට්‍රෝනික උපකරණ ද පර්යේෂකයින් විසින් හඳුනාගෙන ඇත.
ඔබේ පැරණි රූපවාහිනිය, පරිගණකය, යතුරුපුවරුවෙන් පැමිණි බ්‍රෝමිනේටඩ් ගිනි නිවන ද්‍රව්‍ය පිළිබඳ පැහැදිලි ඇඟවීම් තිබෙනවා. එය නිසැකවම නීත්‍යානුකූල නැහැ” Geueke පැවසීය.
මුළුතැන්ගෙයි උපකරණ, වතුර බෝතල්, පිඟන් භාණ්ඩ, ළදරු බෝතල්, වතුර බෙදාහරින්නන්, කිරි දෙන යන්ත්‍රවල නළ සහ තවත් දේ වැනි ආහාර සම්බන්ධතා සඳහා නැවත භාවිත කළ හැකි ප්ලාස්ටික් ද්‍රව්‍ය සමඟ සමාන ගැටලු සමාලෝචනය මගින් හඳුනා ගන්නා ලදී.
ප්ලාස්ටික් ප්‍රථම වරට භාවිතා කරන ලද ආහාර හෝ ද්‍රව්‍ය පිරිසිදු කිරීමට භාවිතා කරන ඩිටර්ජන්ට් අවශෝෂණය කර නැවත භාවිතා කරන ද්‍රව්‍යවල රසායනික වෙනස්කම් හා දූෂණය ඇති කළ හැකිය. එය රත් කිරීමට හෝ සැලසුම් නොකළ ආකාරයෙන් භාවිතා කිරීමට හැකිය.
හැකිතාක් ප්ලාස්ටික් භාවිතයෙන් වැළකී, ප්ලාස්ටික් නොවන රැගෙන යාමේ පැකේජ අවන්හල් වෙත ගෙන ඒමෙන් සහ ආහාර නිෂ්පාදන ප්ලාස්ටික් ඇසුරුම්වල සිට ආරක්ෂිත ද්‍රව්‍ය වලින් සාදන ලද බහාලුම් වෙත ගෙන යාමෙන් පාරිභෝගිකයින්ට ආරක්ෂා විය හැකි. එහෙත්, අවසාන වශයෙන් වඩාත්ම ඵලදායී පිළියම වන්නේ ප්ලාස්ටික් ඉවත් කිරීම සහ ආරක්ෂිත ද්‍රව්‍යය සමාජීය භාවිතය, බව අධ්‍යයනයේ කතුවරුන් ලිවීය.
“ඒවායේ හිතකර, නිෂ්ක්‍රීය ද්‍රව්‍යමය ගුණාංග හේතුවෙන් ආරක්ෂිතව නැවත භාවිතා කළ හැකි ද්‍රව්‍ය වෙත මාරුවීම පරිසරයට සහ රසායනික ද්‍රව්‍ය සංක්‍රමණය වීමෙන් පරිසරයට වන බලපෑම් අවම කිරීම සඳහා හොඳ විකල්පයක් විය හැකිය” යනුවෙන් එම පත්‍රිකාව වැඩි දුරටත් සඳහන් කරයි.
https://www.theguardian.com
