ජෛව විවිධත්ව සංරක්ෂණය සඳහා දැනට පවතින උද්‍යානවල ආරක්ෂාව ශක්තිමත් කිරීම ඉතා වැදගත් බව නව අධ්‍යයනයක් විසින් සොයා ගනී
ඔබ පන්දුවෙන් ඔබේ ඇස ඉවතට ගත් විට පීඩනය වැඩි වීමේ අවදානමක් පවතිනවා. එවිට ඔබ අමාරුවෙන් දිනාගත් ආරක්ෂාව අහිමි වෙනවා. කඩදාසි මත උද්‍යාන නම් කිරීම ප්‍රමාණවත් නැහැ. ඒවා නිවැරදි කළමනාකාරීත්වයකින් යුතු නිවැරදි ස්ථානවල තිබිය යුතු අතර ඒවා කල් පවතින්නත් අවශ්‍යයි
දැනටමත් නීතිය යටතේ හෝ ප්‍රාදේශීය ප්‍රජාවන් විසින් ආරක්ෂා කර ඇති ප්‍රදේශවලට ලබා දී ඇති ආරක්ෂාව ශක්තිමත් කිරීම ජෛව විවිධත්වය ආරක්ෂා කිරීම සඳහා නව ආරක්ෂිත ප්‍රදේශ නිර්මාණය කිරීම තරම්ම වැදගත් වන බව ජෛව විද්‍යාඥයින් අවධාරණය කරයි.
ඩර්හැම් විශ්ව විද්‍යාලය, සිංගප්පූරුවේ ජාතික විශ්ව විද්‍යාලය (NUS) සහ ප්‍රින්ස්ටන් විශ්ව විද්‍යාලයේ විද්‍යාඥයින් ඇතුළත් වූ පර්යේෂණ කණ්ඩායමක් විසින් සිදු කළ නවතම අධ්‍යයනකින් මේ බව හෙළිකර ගෙන ඇත. පර්යේෂකයින් විසින් දළ වශයෙන් විශ්ලේෂණය කරන ලද විශේෂ 5,000 න් 70%ක් පමණ ආරක්ෂිත ප්‍රදේශ වල පැහැදිලි නියෝජනයක් නොමැති බව සොයාගෙන ඇත.
මෙම අධ්‍යයනය Science Advances සඟරාවේ ප්‍රකාශයට පත් කර ඇත.
ප්‍රමාණය අඩු කරන ලද හෝ නැතහොත් අනාගත ඉඩම් පරිහරණ වෙනස්වීම් වලින් මෙම විශේෂ විශේෂයෙන් අවදානමට ලක් විය හැකිය. එහෙත් දැනට පවතින ආරක්ෂිත ප්‍රදේශ වල ආරක්ෂාව වැඩි දියුණු කිරීමෙන් සහ දැනට පවතින උද්‍යාන ජාල ව්‍යාප්ත කිරීමෙන් විශේෂයෙන් වඳවී යාමේ අවදානමට ලක්ව ඇති සත්ත්ව විශේෂ 1,191ක අත්‍යවශ්‍ය වාසස්ථාන ආරක්ෂා කළ හැකිය.
වනජීවී සංරක්ෂණය සඳහා ප්‍රමාණවත් නෛතික බලාත්මක කිරීමක් නොමැති නම් හෝ දේශපාලන පිටුබලයක් නොමැති නම් ආරක්ෂිත ප්‍රදේශ හානිකර මිනිස් ක්‍රියාකාරකම්වලට ගොදුරු විය හැකි බව ද අධ්‍යයනය අවධාරණය කරයි.
රජයක් විසින් උද්‍යානයක් පාලනය කරන නීතිමය ආරක්ෂාව ආපසු හැරවීමට තීරණය කරන විට හෝ එයට ලබා දී ඇති ආරක්ෂාවේ ප්‍රමාණය අඩු වන විට සිදු වන එවැනි පහත හෙළීම, අඩු කිරීම හෝ අඩුකිරීම් (Parks downgrading, downsizing or degazettement – PADDD) සිදුවීම් අත්විඳින විට උද්‍යාන විශේෂ ආරක්ෂා කිරීමේදී අඩු ඵලදායී වේ.
මෙම වෙනස්කම් යටිතල පහසුකම් පුළුල් කිරීම, පතල් කැණීම හෝ වෙනත් ක්‍රියාකාරකම් සඳහා වන නිෂ්කාශනයට හේතු විය හැකි අතර, එමගින් ජීවී විශේෂ වාසස්ථාන අහිමි වීම හෝ පරිහානියට ලක් වේ. 2021 වන විට හෙක්ටයාර මිලියන 278කට අධික උද්‍යාන PADDD සිදුවීම් වලට ලක් වී ඇති බව පර්යේෂකයන් විසින් සොයාගෙන ඇත.
උදාහරණයක් ලෙස, Megophrys damrei යනු වඳවීමේ තර්ජනයට ලක්ව ඇති ගෙම්බෙකු වන අතර ඔවුන් කාම්බෝජයේ පමණක් ජීවත් වන අතර ලෝකයේ වෙනත් කිසිම තැනක දක්නට නොලැබේ. එහි වාසස්ථාන ආරක්ෂා කර ඇතත්, ජාතික වනෝද්‍යාන මායිම් තුළ සහ යාබද වටපිටාවේ වාසස්ථාන හායනය සහ අහිමිවීම් අඛණ්ඩව අත්විඳිමින් පවතී.
මීට අමතරව, ආරක්ෂිත ප්‍රදේශ ජාලය පුළුල් කිරීමෙන් දැනට ප්‍රමාණවත් ආරක්ෂාවක් නොමැති වාසස්ථාන ඇති විශේෂයන්ට ප්‍රතිලාභ ලැබිය හැකිය. නිදසුනක් වශයෙන්, ඉන්දුනීසියාව තුළ අතිරේක වර්ග කිලෝමීටර් 330ක ස්වභාවික භූ දර්ශන ආරක්ෂා කිරීම මගින් දැනට ආරක්ෂිත ප්‍රදේශ ආවරණයක් නොමැති සහ සීමිත වාසස්ථාන ඇති විශේෂ 53ක සුදුසු වාසස්ථාන ආරක්ෂා කරන බව අධ්‍යයනයෙන් සොයාගෙන ඇත.
උදාහරණයක් ලෙස, Sangihe golden bulbul නම් කුරුළු විශේෂය ඉන්දුනීසියාවේ Sangihe දූපතේ පමණක් ජීවත් වන අතර ලෝකයේ වෙනත් කිසිම තැනක දක්නට නොලැබෙන බරපතල වඳවීමේ තර්ජනයට ලක්ව ඇති පක්ෂි විශේෂයකි. ඇස්තමේන්තු මගින් මෙම පක්ෂි විශේෂයේ මුළු ගහනය 50 ත් 230 ත් අතර වන බව සොයා ගෙන ඇතත් ඔවුන් ආරක්ෂා කර නොමැත. මෙම විශේෂය ඝන වනාන්තරවල පමණක් වර්ධනය විය හැකි සංවේදී විශේෂයක් වන අතර වැඩි දියුණු කළ සංරක්ෂණයෙන් ප්‍රයෝජන ගත හැකි බව පර්යේෂකයින් යෝජනා කරයි.
පර්යේෂණ සොයාගැනීම් ගැන ඩර්හැම් විශ්වවිද්‍යාලයේ ආචාර්ය රෙබෙකා මහත්මිය මෙසේ පැවසුවාය. “ජීවී විශේෂයන් ආරක්ෂා කිරීමට සටන් කරන මිනිසුන්ගේ සංරක්ෂණයේ අපූරු උදාහරණ රාශියක් තිබෙනවා. නමුත් ඔබ පන්දුවෙන් ඔබේ ඇස ඉවතට ගත් විට පීඩනය වැඩි වීමේ අවදානමක් පවතිනවා. එවිට ඔබ අමාරුවෙන් දිනාගත් ආරක්ෂාව අහිමි වෙනවා. කඩදාසි මත උද්‍යාන නම් කිරීම ප්‍රමාණවත් නැහැ. ඒවා නිවැරදි කළමනාකාරීත්වයකින් යුතු නිවැරදි ස්ථානවල තිබිය යුතු අතර ඒවා කල් පවතින්නත් අවශ්‍යයි”
අධ්‍යයනයේ ප්‍රධාන කර්තෘ, NUS හි ආචාර්ය Zeng Yiwen මෙසේ පැවසුවේය, “මෙම අධ්‍යයනයෙන් නව උද්‍යාන නිර්මාණය කළ හැකි ස්ථාන සහ වනජීවී සංරක්ෂණය ඉහළ නැංවීම සඳහා පවතින උද්‍යාන ප්‍රතිසංස්කරණය කිරීම සහ ශක්තිමත් කිරීම කොතැනද යන්න ගැන නව දර්ශනයක් ඉදිරිපත් කරනවා. සංරක්ෂණය පිළිබඳ බොහෝ ගෝලීය සාකච්ඡා නිවැරදි ලෙස කේන්ද්‍රගත වන්නේ නව ආරක්ෂිත ප්‍රදේශ නිර්මාණය කිරීමේ අවශ්‍යතාවය වටා යි. මේවාට 2022 දෙසැම්බර් මාසයේ පැවති COP15 එක්සත් ජාතීන්ගේ ජෛව විවිධත්ව සමුළුවේ දී ලෝකයේ ගොඩබිම් සහ මුහුදෙන් 30%ක් ආරක්ෂා කිරීමේ ඉලක්කයක් අනුගමනය කරන ලද සාකච්ඡා ඇතුළත් වෙනවා. නමුත් අපගේ අධ්‍යයනය හානිකර මානව ක්‍රියාකාරකම් වළක්වා ගැනීම සඳහා ආරක්ෂිත ප්‍රදේශ ඵලදායීව පවතින බව සහතික කිරීමේ වැදගත්කම ද පෙන්නුම් කරනවා”
නව අධ්‍යයනයේ සොයාගැනීම් පැමිණෙන්නේ නව ආරක්ෂිත ප්‍රදේශ නිර්මාණය කිරීම මගින් පෘථිවියේ ජෛව විවිධත්වය සංරක්ෂණය කිරීමේ අවශ්‍යතාවය වර්ධනය වන පිළිගැනීම මධ්‍යයේ ය. උදාහරණයක් ලෙස, 2022 දෙසැම්බරයේ පැවති එක්සත් ජාතීන්ගේ ජෛව විවිධත්ව සමුළුවේ COP15 හි දී, ලෝකයේ ගොඩබිම් සහ මුහුදෙන් 30%ක් ආරක්ෂිත ප්‍රදේශ ලෙස වෙන් කිරීමේ ඉලක්කයකට රටවල් එකඟ වී ඇත.
නවතම පර්යේෂණ වනජීවී සංරක්ෂණයේ තවත් වැදගත් අංගයක් මත ආලෝකය විහිදුවයි. දැනටමත් ආරක්ෂිත ප්‍රදේශ හෝ උද්‍යාන ජෛව විවිධත්වය සඳහා ආරක්ෂිත අවකාශයක් ලෙස දිගටම පවතින බව සහතික කිරීම කළ යුතු බව එය දැඩිව අවධාරණය කරයි.
https://phys.org
