මම විශ්වාස කරනවා අපි තීරණාත්මක ස්ථානයක සිටින බව. ශීඝ්‍ර වෙනස්වීම් බොහෝ විට දිගු ගර්භනී කාලයකින් පසුව සිදුවන බව අපි දන්නවා. දේශගුණික ක්‍රියාකාරකම් සඳහා ගැබ් ගැනීමේ කාලය සෑහෙන තරම් දිගු වූ බව අපි දකිනවා. අපි ඒ තීරණාත්මක ලක්ෂ්‍යය ඉදිරියට ගෙන ආ යුතුයි
ලෝකය දේශගුණික අර්බුදයේ “තීරණාත්මක ලක්ෂ්‍යයක / tipping point” සිටින අතර, පොදු යහපත වෙනුවෙන් සටන් කිරීම සඳහා සියළුම රටවල් තම ජාතික අවශ්‍යතා පසෙකට දැමිය යුතු බව දේශගුණික විපර්යාස පිළිබඳ එක්සත් ජාතීන්ගේ රාමු සම්මුතියේ විධායක ලේකම් සයිමන් ස්ටීල් / Simon Stiell පැවසීය.
ඉදිරි වසර පහ තුළදී ගෝලීය උෂ්ණත්වය පූර්ව කාර්මික මට්ටමට වඩා සෙල්සියස් අංශක 1.5 ඉක්මවීමට ඉඩ ඇති බව ද ඔහු පෙන්වා දුන්නේය.
“දේශගුණික විපර්යාස වේගවත් වෙමින් පවතින අතර, එය වැළැක්වීමට අප ගන්නා ක්‍රියාමාර්ග කිසිසේත්ම ප්‍රමාණවත් නැහැ. එහිදී අප සිටින්නේ පසුගාමී තත්ත්වයකයි. කුමක් කළ යුතුද යන්න හෝ කුමක් සඳහා වගකිව යුත්තේ කවුරුන්ද යන්න පිළිබඳව වාද නොකර, පවතින හොඳම විද්‍යාව අනුව කටයුතු කරමු. විද්‍යාව අප සිටින්නේ කොතැනදැයි අපට පවසන අතර අවශ්‍ය ප්‍රතිචාරයේ පරිමාණය එමගින් ඉස්මතු කරනවා’’ ස්ටීල් වැඩි දුරටත් පැවසීය.
2015 පැරිස් දේශගුණික ගිවිසුමේ අභිලාෂයන් සපුරාලීමට සහ ගෝලීය උණුසුම සීමා කිරීමට ලෝකය යොමු කරන “පාඨමාලා නිවැරදි කිරීමක් / course correction” සිදු කරන්නේ කෙසේද යන්න සාකච්ඡා කිරීමට එක්සත් ජාතීන්ගේ දේශගුණික මූලස්ථානයට රැස්ව සිටි රටවල් 200කට ආසන්න සංඛ්‍යාවක නියෝජිතයන් අමතමින් ස්ටීල් මේ බව පැවසීය.
1992 දී එක්සත් ජාතීන්ගේ දේශගුණික විපර්යාස පිළිබඳ රාමු සම්මුතිය (United Nations framework convention on climate change – UNFCCC) අත්සන් කළ දා සිට වසර 30 කට වැඩි කාලයක් සාකච්ඡා කිරීමෙන් පසුව, තම මතභේද පසෙක තබන ලෙස ඔහු රටවල්වලින් ඉල්ලා සිටියේය.
“මම විශ්වාස කරනවා අපි තීරණාත්මක ස්ථානයක සිටින බව. ශීඝ්‍ර වෙනස්වීම් බොහෝ විට දිගු ගර්භනී කාලයකින් පසුව සිදුවන බව අපි දන්නවා. දේශගුණික ක්‍රියාකාරකම් සඳහා ගැබ් ගැනීමේ කාලය සෑහෙන තරම් දිගු වූ බව අපි දකිනවා. අපි ඒ තීරණාත්මක ලක්ෂ්‍යය ඉදිරියට ගෙන ආ යුතුයි.”
ලබන නොවැම්බරයේ ආරම්භ වන Cop28 සමුළුව සඳහා තාක්‍ෂණික අඩිතාලම දැමීමට අදහස් කරන ලද සූදානම් කිරීමේ රැස්වීමක් වන Bonn සම්මන්ත්‍රණය දිගු කලක් තිස්සේ පවතින මතභේද මධ්‍යයේ විවෘත විය. ඉදිරි දින නවයේ සාකච්ඡා සඳහා න්‍යාය පත්‍රය සම්බන්ධයෙන් නියෝජිතයන් පොර බැදීම නිසා සමුළුව ආරම්භ කිරීම පැය දෙකකින් ප්‍රමාද වූ අතර වාද විවාද ඇති වෙමින් තිබියදී න්‍යාය පත්‍ර කෙටුම්පතක් සමඟ සාකච්ඡා ආරම්භ කිරීමට සිදු වී ඇත.
හරිතාගාර වායු විමෝචනය කපා හැරීමට රටවල් දක්වන කැපවීම් සමඟ කටයුතු කරන “අවම කිරීමේ වැඩ වැඩසටහන / mitigation work programme” සාකච්ඡා කිරීමට යුරෝපා සංගමයට සහ බොහෝ සංවර්ධනය වෙමින් පවතින රටවලට න්‍යාය පත්‍රයක් අවශ්‍ය විය.
අනෙකුත් ප්‍රධාන විවාද මූලාශ්‍ර අතර පොසිල ඉන්ධන ක්‍රමානුකූලව ඉවත් කිරීමේ යෝජනාවක්, පුනර්ජනනීය බලශක්තියේ කාර්යභාරය, අලාභ හා හානිය පිළිබඳ ප්‍රශ්නය, දේශගුණික විපත්තිවලින් පීඩාවට පත් දුප්පත් රටවල් බේරා ගැනීමට සහ පුනරුත්ථාපනය කිරීමට උපකාර කිරීම සඳහා අරමුදල් සහ ගෝලීය තොග ගබඩා කිරීම ඇතුළත් වේ. ඔවුන්ගේ පැරිස් පොරොන්දු ඉටු කිරීමේදී ආණ්ඩු කෙතරම් දුරස් දැයි තක්සේරු කිරීමක් ද මෙහිදී සිදුවේ.
ස්ටීල් මෙම ගැටලු කෙලින්ම නම් නොකළ නමුත් පොදු පදනමක් සොයා ගන්නා ලෙස නියෝජිතයින්ගෙන් ඉල්ලා සිටියේය. “ජාතික අවශ්‍යතා සහ ගෝලීය පොදු යහපත අතර ඇතැම් අවස්ථාවලදී ආතතියක් පවතිනවා. මම ඔබගෙන් ඉල්ලා සිටින්නේ නිර්භීත වන ලෙසත්, පොදු යහපතට ප්‍රමුඛත්වය දෙමින්, ඔබ ඔබේ ජාතික අවශ්‍යතාවලටත් සේවය කරන බව දැක බලා ඒ අනුව ක්‍රියා කරන ලෙසයි ”ඔහු පැවසීය.
එක්සත් ජාතීන්ගේ සාකච්ජාවේදී කණ්ඩායම්ගත වන අඩුම සංවර්ධිත රටවල සභාපති Madeleine Diouf Sarr වඩාත් අවදානමට ලක්විය හැකි රටවල අවශ්‍යතා වෙනුවෙන් ක්‍රියා කරන ලෙස සියලුම ජාතීන්ගෙන් ඉල්ලා සිටියේය.
“ලබන නොවැම්බර් මාසයේ දී රැස්වන Cop28 හි සාර්ථකත්වය රඳා පවතින්නේ මෙම බොන් සමුළුවේදී ලබා ගන්නා ප්‍රගතිය මතයි. 1.5C ඉලක්කයට අනුකූලව ගෝලීය විමෝචනය මැඩපැවැත්වීමට තුඩු දෙන Cop28 තීරණයක් සඳහා අපි අඩිතාලම දැමිය යුතු අතර දේශගුණික විපර්යාසවල බලපෑම්වලට මුහුණ දිය හැකි වන පරිදි අපගේ රටවලට ලබා දෙන අරමුදල් වැඩි කළ යුතුයි”ඇය පැවසුවාය.
E3G හි ජ්‍යෙෂ්ඨ සහකරු Alden Meyer පැවසුවේ ගෝලීය උෂ්ණත්වය පූර්ව කාර්මික මට්ටමට වඩා සෙල්සියස් අංශක 1.5කින් ස්ථීර ලෙස ඉහළ යාම වැළැක්වීම තවමත් කළ හැකි බවයි. “ආණ්ඩුවල සහ ව්‍යාපාරවල නව ගිවිසුම් සහ කැපවීම් මගින් ආර්ථිකයන් නවීකරණය කිරීම සඳහා පරිවර්තනීය මාර්ග සිතියමක් ගෙන ඒමෙන් මෙම දශකයේ ගෝලීය දේශගුණික ක්‍රියාමාර්ග නැවත යථා තත්ත්වයට පත් කළ හැකියි” Alden Meyer පැවසීය.
Cop28 සමුළුවට මාස හයක් ඉතිරිව තිබියදී, බොන් හි මෙම රැස්වීම අතිෂය වැදගත්ය. ගෝලීය ක්‍රියාමාර්ග නැවත යථා තත්ත්වයට පත් කිරීම සඳහා Cop28 විසින් ලබා දිය යුතු නව ප්‍රතිපත්ති සහ ගිවිසුම් පිළිබඳ Cop28 ප්‍රතිඵල සඳහා ඉහළ අපේක්ෂාවන් ඇති කිරීමට රජයන් සහයෝගී විය යුතු අතර, ඔවුන් එහි යාමට එකිනෙකා සමඟ සම්බන්ධතා ගොඩනගා ගත යුතුය.
Cop28 හි සත්කාරක රට වන එක්සත් අරාබි එමීර් රාජ්‍යය විශේෂ අවධානයට ලක් වනු ඇති බව Alden Meyer පැවසීය. එක්සත් අරාබි එමීර් රාජ්‍යය යනු තෙල් සහ ගෑස් නිෂ්පාදකයෙකු වන අතර, එය ලබන වසරේ ෆොසිල ඉන්ධන නිෂ්පාදනය පුළුල් කිරීමට ඔපෙක් සමඟ සැලසුම් කර ඇති බව තහවුරු කළේය. Cop28 හි සභාපති ලෙස කටයුතු කරන සුල්තාන් අල් ජාබර්, දේශගුණික ප්‍රචාරකයින් කෝපයට පත් කළ ද්විත්ව භූමිකාවක් වන එක්සත් අරාබි එමීර් රාජ්‍යයේ ජාතික තෙල් සමාගම වන ඇඩ්නොක් හි ප්‍රධානියා වේ.
Alden Meyer මෙසේ පැවසීය. “එක්සත් අරාබි එමීර් රාජ්‍යය Cop28 හි නායකත්වය කෙරෙහි විශ්වාසය ගොඩනැගීමට අවස්ථාවක් ලෙස මෙම මොහොත භාවිතා කළ යුතුයි. ඔවුන් දියත් කරන ඕනෑම නව මුලපිරීම් ඇතුළුව එක්සත් අරාබි එමීර් රාජ්‍යය පවසන සහ කරන දේ ඔවුන්ගේ විශ්වසනීයත්වය පිළිබඳ පරීක්ෂණයක් විය හැකියි’’
පසුගිය වසරේ UNFCCC හි පාලනය භාරගත් Stiell සඳහා තවත් දැඩි සැලකිල්ලක් වන්නේ UNFCCC ලේකම් කාර්යාලය සඳහා වන අයවැයයි. වාර්ෂික කෝප් සමුළු පැවැත්වීම සහ 2015 පැරිස් දේශගුණ ගිවිසුම පරිපාලනය කිරීමේදී අවශ්‍ය වන පුළුල් වැඩ සඳහා එය ප්‍රමාණවත් නොවන බව දැනටමත් සලකනු ලැබේ. නමුත් බොහෝ රටවලට අවශ්‍ය වන්නේ ප්‍රායෝගික උපකාර සැපයීම සඳහා එක්සත් ජාතීන්ගෙන් වැඩි යමක් කිරීමටය. ස්ටීල් “දැවැන්ත අරමුදල් පරතරයක්” ගැන අනතුරු ඇඟවූ අතර, අයවැය වැඩිවීමකට එකඟ වන ලෙසත්, රජයන්ට ඔවුන් දැනටමත් ගෙවිය යුතු දේ ගෙවන ලෙසත් නියෝජිතයන්ගෙන් ඉල්ලා සිටියේය.
https://www.theguardian.com
