eDNA තාක්ෂණය මගින් විද්‍යාඥයින්ට ජෛව විවිධත්වය තක්සේරු කිරීමට පමණක් නොව, ආක්‍රමණශීලී විශේෂ හඳුනා ගැනීමට, වඳවීමේ තර්ජනයට ලක්ව ඇති හෝ නොපෙනෙන සතුන් සොයා ගැනීමට සහ රෝග සහ රෝග කාරක සඳහා අපජලය නිරීක්ෂණය කිරීමට ඉඩ සලසයි.
Nahi El Bar Jiyed බෝට්ටුවේ පැත්තට උඩින් කෝපයෙන් මුහුදු වතුර ජෝගුවක් ගෙන, පසුව එය ප්‍රවේශමෙන් විශාල සිරින්ජයකට වත් කරයි. නියැදිය සාමාන්‍ය දෙයක් ලෙස පෙනුනද, ජීව විද්‍යාඥයාට එය රහස් තොගයකි. පහළින් පිහිනන සෑම ජීවියෙකුගේම DNA ඒ තුළ ඇත.
ඔහු ඩීඑන්ඒ කොටස් ග්‍රහණය කර ගන්නා ඔහුගේ අතේ ප්‍රමාණයේ ෆිල්ටරයක් හරහා ජල සාම්පලය ඔබා, එම ක්‍රියාවලිය තවත් කිහිප වතාවක් කරයි. ඔහුට මීටර දුරින් මුහුදු කැස්බෑවෙකු මතු වී යළි පහත මුහුදු තණබිම් වෙත පසු බසී.
“පරිසරයට බාධා නොකර අපට මෙම අඩවියේ තිබූ දේ හරියටම පවසන නියැදියක් ගත හැකිය,” Jyed පවසයි.
විද්‍යාඥයෙකු වන Nahi El Bar Jiyed සහ ඔහුගේ සිසුන් මොරිටේනියාවේ Banc d’Arguin ජාතික වනෝද්‍යානයේ ජල සාම්පල ලබා ගන්නා අයුරු
පසුගිය දශකය තුළ ජෛව විවිධත්වය නිරීක්ෂණය කිරීම සඳහා පාරිසරික DNA භාවිතය “eDNA” ලෙස හැඳින්වේ. සතුන් ඔවුන්ගේ පරිසරය හරහා ගමන් කරන විට ඔවුන්ගේ ජානමය ද්‍රව්‍යයවල කොටස් ඒමත වැගිරෙයි. සමේ සෛල, අපද්‍රව්‍ය සහ අනෙකුත් ශරීර තරල මේ අතර වේ. මෙම කුඩා අංශු නිස්සාරණය කිරීමෙන්, විද්‍යාඥයින්ට පෙර නොවූ විරූ නිරවද්‍යතාවයකින් ජීව විශේෂවල පැවැත්ම සහ විවිධත්වය තීරණය කළ හැකි අතර, පරිසර පද්ධතියක ඇති සංකීර්ණතා පිළිබඳ කෙටි සටහනක් ද ලබාගත හැකිය.
“සියලු කළමනාකරණයේ පදනම දැනුමයි. ඔබ ස්ථානයක් නොදන්නේ නම්, ඔබට එය ආරක්ෂා කළ නොහැකියි ”ජියෙඩ් පවසයි. “එය පළමු පියවරයි.”
ඔහුගේ උත්සාහය ඔහු සේවය කරන මොරිටේනියාවේ Banc d’Arguin ජාතික වනෝද්‍යානය ඇතුළුව සාගර ලෝක උරුම 22ක් හරහා eDNA එකතු කිරීමේ යුනෙස්කෝ ව්‍යාපෘතියක කොටසකි.
Banc d’Arguin හි සාම්ප්‍රදායික ධීවර බෝට්ටු රුවල් මගින් බල ගැන්වේ
මෙම ජල උද්‍යානය පිහිටා ඇත්තේ මොරිටේනියාවේ උතුරු වෙරළ තීරයේ වන අතර සහරා කාන්තාරයේ වැලි සාගර ජලයට බැස යයි. රුවල් වලින් පමණක් ධාවනය වන ධීවර බෝට්ටු දූපත් පසුකර යයි. විනිවිද යන නිශ්ශබ්දතාවය නොමඟ යවන සුළු ය. මෙම ස්ථානය වඳවීමේ තර්ජනයට ලක්ව ඇති ඩොල්ෆින් සහ මුහුදු කැස්බෑවන්ගේ නිවහනක් වන අතර මිලියන ගණනක් සංක්‍රමණික පක්ෂීන් සඳහා ක්ෂේම භූමියකි. එහි ඇති විශිෂ්ට ජෛව විවිධත්වය හේතුවෙන්, 1989 දී යුනෙස්කෝ විසින් Banc d’Arguin ජාතික වනෝද්‍යානයට ලෝක උරුම තත්ත්වය ලබා දෙන ලදී.
එය නිවර්තන සහ සෞම්‍ය කලාපීය ජීවීන්ගේ පැවැත්ම තහවුරු කරන “සැබෑ ජෛව භූගෝලීය සන්ධිස්ථානයක්. අපට අතිවිශාල ජීවී විශේෂ සංඛ්‍යාවක් ඇති බව අපි දන්නවා. DNA විශ්ලේෂණය අවසානයේ දී මෙම ජෛව විවිධත්වය සැබෑවටම පවතින බවත් එය සංරක්ෂණය කළ යුතු බවත් පෙන්වාදීමට හැකි වේවි “වනෝද්‍යාන අධ්‍යක්ෂ Ebaye Sidina පවසයි.
ජීව විද්‍යාඥ Nahi El Bar Jiyed ජල සාම්පලයක් ගෙන eDNA පෙරහන් කරයි
eDNA තාක්ෂණය මගින් විද්‍යාඥයින්ට ජෛව විවිධත්වය තක්සේරු කිරීමට පමණක් නොව, ආක්‍රමණශීලී විශේෂ හඳුනා ගැනීමට, වඳවීමේ තර්ජනයට ලක්ව ඇති හෝ නොපෙනෙන සතුන් සොයා ගැනීමට සහ රෝග සහ රෝග කාරක සඳහා අපජලය නිරීක්ෂණය කිරීමට ඉඩ සලසයි. වඳ වී ගොස් ඇතැයි කලින් සිතූ විශේෂවල පැවැත්ම පවා එය අනාවරණය කර ගෙන ඇත. Banc d’Arguin හි, Sidina පවසන පරිදි දශක ගණනාවක් තිස්සේ දැක නැති කුඩා දත් කියත් මාළු පිළිබඳ කිසියම් ඇඟවීමක් තිබේදැයි බැලීමට විද්‍යාඥයින් උනන්දු වෙති.
කාලයාගේ ඇවෑමෙන් භාවිතා කරන ලද, eDNA මගින් දේශගුණික අර්බුදය ජීවි විශේෂවලට බලපාන ආකාරය සහ ඔවුන්ගේ භූගෝලීය පරාසය මාරු කිරීම වැනි අවබෝධයක් ලබා දිය හැකිය.
යුනෙස්කෝ හි ලෝක උරුම සමුද්‍ර වැඩසටහනේ ප්‍රධානියා වන ෆැනී ඩූවෙරේ පවසන්නේ “සෑම දශකයකට වරක්ම මත්ස්‍ය විශේෂ කිහිපයක් දැනටමත් ගැඹුරු ජලයට හෝ සමකයට තවත් කිලෝමීටර් 25ක් ඉහළට ගමන් කරනවා. තවත් වසර 30 ත් 40 ත් අතර කාලයකදී, මෙම සාගර ලෝක උරුම අඩවිවල මායිම් තවමත් අදාළ වනු ඇති බවට අපට සහතික වීමට අවශ්‍යයි”
eDNA විශ්ලේෂණය සම්ප්‍රදායික සමීක්ෂණවලට වඩා වාසි කිහිපයක් ලබා දෙයි. විශේෂයෙන් පරිසර පද්ධතියක් මත දේශගුණික විපර්යාසවල බලපෑම් තක්සේරු කිරීමේදී එය ඉතා වැදගත් වැඩ කොටසක් ඉටුකරයි. සාම්ප්‍රදායික DNA සමීක්ෂණ සම්පූර්ණ කිරීමට වසර ගණනාවක් ගත විය හැකි අතර, eDNA විශ්ලේෂණයට මාස කිහිපයක් ඇතුළත ප්‍රතිඵල ලබා ගත හැකි බව යුනෙස්කෝ හි සාගර ජෛව විවිධත්ව තොරතුරු පද්ධතියේ ප්‍රධානියා සහ eDNA ගවේෂණ මුලපිරීමේ විද්‍යා සම්බන්ධීකාරක Ward Appeltans පවසයි.
“සාගරයේ තත්ත්වය ඉතා වේගයෙන් වෙනස් වෙනවා. අපට දැන ගැනීමට අවශ්‍ය වන්නේ වසර පහකට පෙර නොව දැන් එහි තත්ත්වය කුමක්ද යන්නයි.” ඔහු පවසයි.
ෆිඩ්ලර් කකුළුවන් Banc d’Arguin හි පුළුල් මඩ තට්ටු මත බහුලව දක්නට ලැබේ. ඔවුන් ටර්න්ස් සහ හෙරොන් වැනි පක්ෂීන් සඳහා අත්‍යවශ්‍ය ආහාර ප්‍රභවයකි
දේශීය මත්ස්‍ය ගහනය ඉක්මනින් අභිබවා යා හැකි ලයන් ෆිෂ් වැනි ආක්‍රමණශීලී විශේෂයන් සොයා ගැනීම සඳහා ක්ෂණික වෙනස්කම් හඳුනා ගැනීමේ හැකියාව ද ඉතා වැදගත් වේ. එපමණක් නොව, eDNA නියැදීම මගින් පහළ ට්‍රෝලිං සහ සතුන් අල්ලා ගැනීම සහ ටැග් කිරීම වැනි හානිකර සම්මත සමීක්ෂණ ක්‍රම සඳහා ආක්‍රමණශීලී නොවන විකල්පයක් ඉදිරිපත් කරයි.
මිසිසිපි ප්‍රාන්ත විශ්ව විද්‍යාලයේ සහ මියාමි හි ජාතික සාගර හා වායුගෝලීය පරිපාලනයේ පර්යේෂකයෙකු වන ලූක් තොම්සන් පවසන්නේ, “ඔබ සඟවාගෙන සිටි නිසා හෝ සමහර විට නොපෙනෙන දේවල් eDNA විසින් ලබා ගනීවි. සාම්ප්‍රදායික සමුද්‍ර හා ගුවන් සමීක්ෂණ සඳහා බෝට්ටු, හෙලිකොප්ටර්, ගුවන් යානා සහ කාර්ය මණ්ඩලය අවශ්‍ය වන බැවින් ඒවායේ පිරිවැය අධිකයි’’
කෙසේ වෙතත්, eDNA තාක්ෂණය තමන්ගේම අභියෝග ඉදිරිපත් කරයි. සාගර ධාරා මගින් නියැදි කලාපයේ විශේෂ අනාවරණය වීම වැළැක්විය හැකිය. නැතහොත් දුර බැහැර ප්‍රදේශවල වෙනත් අය පෙනී සිටීමට හේතු විය හැකිය. සමහර සතුන් අනෙක් සතුන්ට වඩා DNA වගුරුවන අතර එමඟින් ජන අනුපාතය පිළිබඳ වැරදි චිත්‍රයක් ඇඳිය හැකිය.
“නමුත් ප්‍රධාන සීමාව වන්නේ ප්‍රමිතිකරණ ක්‍රම සහ සලකුණු පිළිබඳ සම්මුතියක් නොමැතිකමයි” යනුවෙන් පාරිසරික DNA විද්‍යාත්මක සඟරාවේ ප්‍රධාන කර්තෘ ලුවී බර්නාචෙස් පවසයි.
එකතු කරන ලද DNA අනුරූප විශේෂවලට ගැලපීම සඳහා විද්‍යාඥයන් යොමු දත්ත ගබඩාවක් හරහා ජාන අනුපිළිවෙල ක්‍රියාත්මක කරයි. කෙසේ වෙතත් ඒකාබද්ධ ගෝලීය දත්ත සමුදායක් නොපවතින අතර, කුමන ජාන සලකුණු භාවිතා කළ යුතුද යන්න පිළිබඳ සම්මුතියක් නොමැත. එය එසේ නම්, සියලුම සතුන්ගෙන් 1% කට වඩා අඩු ප්‍රමාණයක් ඔවුන්ගේ ජාන අනුපිළිවෙළට ගෙන ඇත.
“මිනිසුන් ප්‍රමාණවත් ලෙස එකට වැඩ කරන්නේ නැහැ,” බර්නාචෙස් පවසයි. “ඒක ලොකු ප්‍රශ්නයක්.” යුනෙස්කෝව eDNA මුලපිරීමේ සිට සියලුම දත්ත එහි විවෘත විද්‍යා සමුද්‍ර විශේෂ දත්ත ගබඩාවට උඩුගත කිරීමට සැලසුම් කරයි.
Iwik මුර කදවුරෙන් පිටත තල්මසුන් ඇටසැකිල්ල Banc d’Arguin හි පොහොසත් ජෛව විවිධත්වය පිළිබඳ සාක්ෂියකි.
අඩුපාඩු තිබියදීත්, ලොව පුරා සිටින විද්‍යාඥයන් නව්‍ය ක්‍රමවලින් තාක්ෂණය අඛණ්ඩව භාවිතා කරති. ආක්ටික් ප්‍රදේශයේ, ගහන ප්‍රමාණය සහ චලන රටා නිරීක්ෂණය කිරීම සඳහා හිම වලසුන්ගේ ගමන් මාර්ගවල DNA භාවිතා කරනු ලැබේ. උතුරු ඇමරිකාව සහ යුරෝපය පුරා, මල් වලින් eDNA සාම්පල පරාගනය කරන්නන් ලෙස කලින් නොදැන සිටි සතුන් සහ කෘමීන් අනාවරණය කර ගෙන ඇත. තවද අධිකරණ වෛද්‍ය ක්ෂේත්‍රයේ විද්‍යාඥයන් සොයාගෙන ඇත්තේ අපරාධ ස්ථානවලදී මදුරුවන්ගේ රුධිරයෙන් ලබාගත් DNA මගින් වින්දිතයන් සහ සැකකරුවන් නිවැරදිව හඳුනාගත හැකි බවයි.
තොම්සන් මෙසේ පවසයි “සිදුවන්නේ කුමක්ද සහ ඔවුන් කරන්නේ කුමක්ද යන්න අපට පැවසීමට අණුවල අසංඛ්‍යාත විවිධත්වයක් තිබෙනවා. ඒ ගැන හිතන්න හොඳ ක්‍රමයක්”
