දේශගුණික විපර්යාස නිසා ඇතිවන විපත්වලින් පීඩාවට පත් සංවර්ධනය වෙමින් පවතින රටවලට “කිසිම තත්වයක් යටතේ” වන්දි ගෙවන්නේ නැති බව එක්සත් ජනපදය පවසයි.
එක්සත් ජනපද ජනාධිපති ජෝ බිඩෙන්ගේ දේශගුණ නියෝජිත ජෝන් කෙරී මෙම ප්‍රකාශය කළේ ගැටලුව සාකච්ඡා කිරීම සඳහා චීනයට පියාසර කිරීමට පෙර කොංග්‍රස් රැස්වීමකදීය.
දේශගුණික විපර්යාසවලින් බැටකන දුප්පත් ජාතීන් සඳහා වන්දි ගෙවීමට අරමුදලක් පිහිටුවා ඇති නමුත් ධනවත් රටවල් කොපමණ මුදලක් ගෙවන්නේද යන්න තවමත් පැහැදිලි නැත.
ගංවතුර, කුණාටු සහ වෙනත් දේශගුණික විපත්වලින් හානියට පත් රටවලට එක්සත් ජනපදය වන්දි ගෙවන්නේ දැයි නියෝජිත මන්ත්‍රී මණ්ඩලයේ විදේශ කටයුතු කමිටුව ඉදිරියේ පැවති විභාගයකදී හිටපු රාජ්‍ය ලේකම් කෙරී මහතාගෙන් ප්‍රශ්න කරන ලදී.
“නැහැ, කිසිම තත්වයක් යටතේ වන්දි ගෙවීමක් සිදුවන්නේ නැහැ ” ජෝන් කෙරී කමිටු සභාපතිවරයාගේ ප්‍රශ්නයට පිළිතුරු වශයෙන් කීවේය.
2023 නොවැම්බර් මාසයේදී එක්සත් අරාබි එමීර් රාජ්‍යයේ ඩුබායි හි පැවැත්වෙන මෙම වසරේ එක්සත් ජාතීන්ගේ දේශගුණික සමුළුව වන COP28 සඳහා වන සැලසුම් ඇතුළු දේශගුණික විපර්යාස පිළිබඳ ගැටලු සාකච්ඡා කිරීම සඳහා නිලධාරීන් හමුවීමට බීජිං වෙත යාමට දින කිහිපයකට පෙර කෙරී මේ ප්‍රකාශ කළේය.
පසුගිය වසරේ පැවති සම්මන්ත්‍රණයේදී (COP27 ඊජිප්තුවේ) රටවල් 200කට වැඩි ප්‍රමාණයක් පාඩු හා හානි අරමුදලක් (loss and damage fund) නිර්මාණය කිරීමට එකඟ වූ අතර, “විශේෂයෙන් අවදානමට ලක්විය හැකි” ජාතීන්ට මුදල් බෙදා හැරීමට පෙර ප්‍රධාන වශයෙන් සංවර්ධිත ජාතීන් විසින් අරමුදල් සපයනු ලැබිය යුතු විය.
මෙම ගිවිසුම සමුළුවේ ප්‍රධාන සාර්ථකත්වයක් ලෙස සැලකුවද, ධනවත් ජාතීන් කොපමණ මුදලක් ගෙවන්නේද සහ මුදල් බෙදා හරිනු ලබන්නේ කෙසේද යන්න ඇතුළුව බොහෝ ගැටලු පිළිබඳ නිශ්චිත එකඟත්වයකට මේ දක්වා පැමිණ නැත. මෙම ගැටලු විසඳීමේ අරමුණින් මෙම වසරේ රැස්වීම් මාලාවක් පවත්වනු ලැබේ.
සංවර්ධනය වෙමින් පවතින රටවල් (දේශගුණය ආශ්‍රිත බලපෑම් අසමාන ලෙස බලපාන) හරිතාගාර වායු ඉහළ විමෝචනය හරහා දේශගුණික විපර්යාස සඳහා ඓතිහාසිකව වගකිව යුතු බව පවසන සංවර්ධිත රටවලින් සහතික වන්දි ඉල්ලා ඇත.
මෙම ගැටලුව සඳහා වැඩි අරමුදල් දායක කිරීමේ අවශ්‍යතාවය ධනවත් රටවල් හඳුනාගෙන ඇත. නමුත් ගෙවීම් වන්දි ලෙස සකස් කිරීම මතභේදාත්මක වන අතර ඇතැමුන් එය භේදකාරී යෙදුමක් ලෙස ප්‍රකාශ කරයි.
සංවර්ධනය වෙමින් පවතින රටවල් ද තර්ක කරන්නේ දේශගුණික විපර්යාස පිළිබඳ ගැටලුව විසඳීම සඳහා මූල්‍ය ඉලක්ක ඉතා අඩු බවයි.
බී.බී.සී
