තිරසාරභාවය සහ දේශගුණික විපර්යාස පිළිබඳව මම ඉතා දිගු කාලයක් තිස්සේ කනස්සල්ලට පත්ව සිටියා. නමුත් එය සෑම විටම අනාගතයේදී සිදුවීමට නියමිත දෙයක් ලෙසයි මට දැනුනේ. නමුත් ඇත්ත වශයෙන්ම එය දැන් සිදුවෙමින් තිබෙනවා
දකුණු මධ්‍යධරණී මුහුදේ හටගත් ලැව්ගිනි හේතුවෙන් දේශගුණික විපර්යාස ප්‍රවෘත්ති න්‍යාය පත්‍රයේ ඉහළට ගෙනවිත් ඇති අතර සමාජ මාධ්‍ය තුළ කුණාටුවක් ද ඇති කර තිබේ. ඩ්‍රැගන්ස් ඩෙන් ස්ටාර් (Dragons’ Den star) හි ඩෙබොරා මීඩන් (Deborah Meaden) වැනි දේශගුණික ක්‍රියාමාර්ග සඳහා ඉල්ලා සිටින පුද්ගලයින් අනතුරු ඇඟවීම් කරන්නන් (Alarmists) ලෙස හංවඩු ගසා ඇත. දේශගුණික විපර්යාස අතිශයෝක්තියට නැංවූ බවට චෝදනා කරන විට මීඩන් සබැඳි වේදිකාවල විවේචකයන්ට ප්‍රසිද්ධියේ මුහුණ දී ඇත. ඇයගේ පොදු ස්ථාවරය විසින් නිර්මාණය කරන සතුරුකම තිබියදීත්, එය ඇය දැඩි උනන්දුවක් දක්වන කාරණයකි.
“දේශගුණික විපර්යාස ප්‍රශ්නය මෙතැනයි දැන් තියෙන්නේ,” මීඩන් මෑත උත්සවයකදී පැවසුවාය. මිනිසුන් වැඩි වැඩියෙන් මෙම අදහසට අවදි වන අතර මෙය දේශගුණික විපර්යාස ව්‍යාපාර සඳහා විශාල අවස්ථාවක් බව ඇය පවසයි.
“මිනිසුන් ජාලකරණය වටා එක්වෙමින් සිටිනවා. අපට තවදුරටත් ලෝකය වර්ග කිරීමට කාලය තිබේ යැයි අපට උපකල්පනය කළ නොහැකියි” මීඩන් පැවසුවාය.
කෙසේ වෙතත්, ඇය විද්‍යාඥයෙකු හෝ සමාජ ක්‍රියාකාරිකයෙකු ලෙස නොව, ව්‍යාපාරික ක්ෂේත්‍රයේ ප්‍රසිද්ධ මුහුණුවරක් ලෙස ප්‍රසිද්ධියක් උසුලයි. කාලගුණික විපර්යාස මෙහෙයවන ලෝකයට සිදුවන හානිය බොහෝමයක් මහා ව්‍යාපාර විසින් සිදු කරනු ලබයි. ඒ ඔවුන් අපට නවීන ජීවිතයේ අවශ්‍යතා සහ සුඛෝපභෝගි දේවල් සපයන නිසාය.
පාරිභෝගික පීඩනයට ස්තූතිවන්ත වෙමින් ඔවුන්ගේ ප්‍රතිපත්ති ගැන නැවත සිතා බැලීමට ඔවුන්ට වැඩි වැඩියෙන් බල කෙරෙමින් පවතින බව මීඩන් පවසයි.
නිර්භීත අදහස් ඇති බොහෝ ආරම්භක ආරම්භකයින් (Start-up founders) ඇත්ත වශයෙන්ම ඊළඟ සියල්ල ජය ගන්නා වීරයින් වීමට උත්සාහ නොකරයි. විශාල සමාගම් මේ වන විට හරිත විසඳුම් සඳහා විමසිල්ලෙන් සිටින බැවින්, සැපයුම් දාම, නාස්තිය හෝ බලශක්ති පරිභෝජනය වැනි ක්ෂේත්‍රවල ඔවුන්ගේ තිරසාර ගැටලු විසඳා ගත හැකි ආරම්භක ව්‍යාපාර අත්පත් කර ගැනීමට උනන්දුවෙන් සිටියි. එබැවින් ආරම්භකයින්ට මෙම අවකාශයේ සිටීමට සහ තිරසාර න්‍යාය පත්‍රය පරිමාණයෙන් ගෙන යාමට දැන් හොඳ වෙළඳපොළක් ඇති බව මීඩන් පවසයි.
“පසුගිය වසර පහක් හෝ හයක් තුළ පාරිභෝගිකයින් ඔවුන්ගේ සාක්කුවේ ඇති බලය ගැන දැනුවත් වී තිබෙනවා. ඔවුන් ව්‍යාපාරවලට කියනවා, ඔබ දේවල් කරන ආකාරය වෙනස් කළ යුතුයි කියලා. ඔවුන්ට අවශ්‍ය වන්නේ ව්‍යාපාර ඔවුන්ගේ ලෝක බලපෑම අඩු කරන බවට සහතික කර ගැනීමටයි. අද හෝ හෙට ව්‍යාපාර පාරිභෝගිකයාට ඇහුම්කන් දෙන බව සහතිකයි. ඔවුන් එය කරාවි” මීඩන් විශ්වාසයෙන් යුතුව කියයි.
සමහර විශාල සමාගම් හරිත සේදීමට (Greenwashing) හසු වී ඇත. නමුත් බොහෝ දෙනෙකුට වෙනසක් කිරීමට අවංකවම අවශ්‍ය බව මීඩන් පැවසුවාය.
පාරිභෝගිකයින්ට ඔවුන්ගේ වියදම් කිරීමේ බලය හරහා වඩා වගකීම් සහගත වීමට විශාල සමාගම්වලට බලපෑම් කළ හැකිය. මීඩන් ගණන් බලා ඇත්තේ එය කුඩා, ආරම්භක සමාගම්වලට ඔවුන්ගේ මාර්ග වෙනස් කිරීමට අවශ්‍ය රැඩිකල් අදහස් ගෙන එනු ඇති බවයි.
විශාල සමාගම් සතුව සම්පත් සහ දැවැන්ත ධනයක් තිබුණද, වඩාත් තිරසාර වීමට, අත්හදා බැලිය යුතු නව අදහස් කෙරෙහි අවධානය යොමු කිරීමට ඔවුන්ට සැමවිටම හැකියාවක් නැති බවට ඇය තර්ක කරයි.
විශාල, පොදු සමාගම් කෙටි කාලීන ලාභ කෙරෙහි අවධානය යොමු කරන ඔවුන්ගේ කොටස් හිමියන්ගේ ඉල්ලීම්වලට යටත් වන නිසා දේශගුණික විපර්යාස සම්බන්ධ සිදුවීම්වලදී තෝරා ගැනීමකට මුහුණ දිය හැකිය. ආරම්භකයින් පැමිණෙන්නේ මෙහිදීය. ඔවුන් වඩාත් කඩිසර වන අතර ඔවුන්ගේ කුඩා කණ්ඩායම්වලට නව අදහස් වෙත තියුණු අවධානයක් (Laser-focus on new ideas) යොමු කළ හැකි බව මීඩන් පවසයි.
නිර්භීත අදහස් ඇති බොහෝ ආරම්භක ආරම්භකයින් (Start-up founders) ඇත්ත වශයෙන්ම ඊළඟ සියල්ල ජය ගන්නා වීරයින් වීමට උත්සාහ නොකරයි. විශාල සමාගම් මේ වන විට හරිත විසඳුම් සඳහා විමසිල්ලෙන් සිටින බැවින්, සැපයුම් දාම, නාස්තිය හෝ බලශක්ති පරිභෝජනය වැනි ක්ෂේත්‍රවල ඔවුන්ගේ තිරසාර ගැටලු විසඳා ගත හැකි ආරම්භක ව්‍යාපාර අත්පත් කර ගැනීමට උනන්දුවෙන් සිටියි. එබැවින් ආරම්භකයින්ට මෙම අවකාශයේ සිටීමට සහ තිරසාර න්‍යාය පත්‍රය පරිමාණයෙන් ගෙන යාමට දැන් හොඳ වෙළඳපොළක් ඇති බව මීඩන් පවසයි.
මෙම ආකාරයේ ආරම්භකයින් බොහෝමයක් Eco-Disruptive Live event උත්සවයේදී නියෝජනය විය. ඔස්ට්‍රේලියානු ආරම්භක සමාගමක් වන Cassava Bags සමස්ත තරගයෙන් ජයග්‍රහණය කළේ පවුම් 200,000ක ත්‍යාග මුදල ලබා ගනිමිනි. මෙම බෑගය ප්ලාස්ටික් වලින් නිපදවා ඇති බව පෙනෙන නමුත් ඇත්ත වශයෙන්ම ජලයේ දියවන ඉවත දැමිය හැකි වාහක බෑගයක් ඔවුන් විසින් නිපදවා ඇත.
තායිලන්තය ඇතුළු දකුණු ආසියාව පුරා රටවල වැවෙන මඤ්ඤොක්කා අලයෙන් සකස් කරන ලද පිෂ්ඨය මගින් මෙම බෑග් සාදා ඇත. මෙම බෑග් උතුරන වතුරේ මිනිත්තු එකකින් හෝ සාගරයේ තැබුවහොත් දින කිහිපයකින් දිය වන බව ආරම්භකයින් පවසන අතර ඒවාට වර්ෂාවට ද ඔරොත්තු දිය හැකිය.
ආරම්භකයින් බලාපොරොත්තු වන්නේ ඔවුන්ගේ නිෂ්පාදන සැලකිය යුතු ලෙස ලාභදායී වන ප්ලාස්ටික් ප්‍රතිවාදීන් සමඟ තරඟ කිරීමටය. මේ වෙනුවෙන් සහනාධාර අවශ්‍ය අතර සුපිරි වෙළඳසැල් මෙම හරිත බෑග් භාවිතා කරනු ඇති බව ඔවුන් විශ්වාස කරයි.
උත්සවයේ තවත් සමාගමක් වන Energym බැටරියක ගබඩා කළ හැකි විදුලිය ජනනය කරන ව්‍යායාම බයිසිකල් නිෂ්පාදනය කර ඇත. එය ජිම් වලට අවශ්‍ය විදුලිය ජාතික ජාලයෙන් ලබා ගැනීම වෙනුවට තමන්ගේම විදුලිය නිපදවා ගැනීමට හැකිවන සේ සැලසුම් කර ඇත.
මීඩන් අවසාන වශයෙන් මෙසේ පවසයි. “තිරසාරභාවය සහ දේශගුණික විපර්යාස පිළිබඳව මම ඉතා දිගු කාලයක් තිස්සේ කනස්සල්ලට පත්ව සිටියා. නමුත් එය සෑම විටම අනාගතයේදී සිදුවීමට නියමිත දෙයක් ලෙසයි මට දැනුනේ. නමුත් ඇත්ත වශයෙන්ම එය දැන් සිදුවෙමින් තිබෙනවා” මීඩන් පවසයි.
