ආණ්ඩුවලට සහ සමාගම්වලට අභියෝග කරමින් පසුගිය මාස 12 තුළ ලොව පුරා නඩු 200කට ආසන්න සංඛ්‍යාවක් ගොනු කර ඇති බව නවතම වාර්තාවක් පවසයි.
එක්සත් ජාතීන්ගේ සංවිධානය විසින් නිකුත් කරන ලද නවතම වාර්තාවකට අනුව දේශගුණික බිඳවැටීම (climate breakdown) සම්බන්ධයෙන් රජය සහ ආයතනික අක්‍රියතාවයට අභියෝග කිරීමේදී නඩු වැදගත් සාධයක් බවට පත්ව ඇත.
එක්සත් ජාතීන්ගේ පරිසර වැඩසටහන (Unep) සහ Columbia University හි දේශගුණික විපර්යාස නීතිය සඳහා වූ Sabin මධ්‍යස්ථානයේ වාර්තාවක් පවසන්නේ නඩු පැවරීමේ අධිකරණ බලයෙන් ඔබ්බට පවා ලොව පුරා දේශගුණික ක්‍රියාමාර්ග සඳහා පවරනු ලබන නඩු පූර්වාදර්ශ සපයන බවයි. නමුත් දේශගුණික ක්‍රියාමාර්ග ප්‍රමාද කළ හැකි සහ ක්‍රියාකාරීන් අපරාධකරුවන් බවට පත් කළ හැකි නඩු ගොනු කරන විට වැඩෙන නීතිමය පසුබෑමක් ගැන ද වාර්තාව මගින් අනතුරු අඟවයි.
දේශගුණික අර්බුදය සම්බන්ධයෙන් ලොව පුරා නඩු 2,365ක් වාර්තා වී ඇති අතර, ඉන් 200කට ආසන්න ප්‍රමාණයක් පසුගිය මාස 12 තුළ ගොනු කර ඇත. මෙම සිද්ධීන් රජයේ කාබන් අඩු කිරීමේ ඉලක්ක සහ උපාය මාර්ගවල සිට ආයතනික අකර්මන්‍යතාවය සහ වැරදි තොරතුරු සහ දේශගුණය ආශ්‍රිත හානි සඳහා හිමිකම් දක්වා පුළුල් පරාසයක් ආවරණය කර ඇත.
යුරෝපයේ සිට චීනය දක්වා ලෝකයේ කොටස් අධික තාපය ග්‍රහණය කර ගැනීමත්, ව්‍යසනයන් වැඩි වීමට ඉඩ ඇති නිසාත්, පිළිතුරු සඳහා මිනිසුන් වැඩි වැඩියෙන් උසාවි වෙත යොමු වන බව Unep හි ජාත්‍යන්තර පාරිසරික නීති ප්‍රධානී Andy Raine පැවසීය. “දේශගුණික නඩු පැවරීම … දේශගුණික ක්‍රියාමාර්ග සහ වගවීම ඉදිරියට ගෙන යාමට පාර්ශ්වකරුවන් උත්සාහ කරන ආකාරය පිළිබඳ ප්‍රතික්ෂේප කළ නොහැකි වැදගත් ප්‍රවණතාවක් බවට පත්ව ඇත” ඔහු වැඩි දුරටත් පැවසීය.
මොන්ටානා ප්‍රාන්ත රජයට එරෙහිව තරුණ පිරිසක් විසින් ගොනුකරන ලද සුවිශේෂී ව්‍යවස්ථාමය නඩු විභාගයක් ඇතුළුව අවසන් වීමට ආසන්න නඩු විභාග රැසක් තවමත් එක්සත් ජනපදයේ පවතී.
පසුගිය වසර පුරා ස්විට්සර්ලන්තය සහ ප්‍රංශය ඔවුන්ගේ පුරවැසියන්ගේ අයිතිවාසිකම් කඩ කිරීම සම්බන්ධයෙන් චෝදනා ලබමින් මානව හිමිකම් පිළිබඳ යුරෝපීය අධිකරණයේ විත්ති කූඩුවේ සිටි අතර, ඔවුන්ගේ නිවාස විනාශ කිරීමට තර්ජනය කරන දේශගුණික බිඳවැටීමෙන් ටොරස් සමුද්‍ර සන්ධියේ දූපත් වැසියන් පිරිසක් ආරක්ෂා කිරීමට අසමත් වූ බවට එල්ල වන චෝදනාවලින් ආරක්ෂා වීමට ඕස්ට්‍රේලියාවට සිදු විය.
දේශගුණික ප්‍රචාරකයින්ගේ සාර්ථක අභියෝගයකින් පසු එක්සත් රාජධානියේ රජයට සිය ශුද්ධ ශුන්‍ය උපාය මාර්ගය නැවත සකස් කිරීමට බල කෙරුනි. සංශෝධිත අනුවාදය ප්‍රමාණවත් නොවන බවට තර්ක කරමින් ඔවුන් නැවත උසාවියට යාමට ඉල්ලුම් කර ඇත.
ප්‍රධාන සමාගම්වලට එරෙහිව ද වැඩි වැඩියෙන් නීතිමය ක්‍රියාමාර්ග ගනු ලැබේ. එක්සත් ජනපදයේ තවමත් එය විශාල සාර්ථකත්වයක් ලබා ගෙන නොමැති නමුත් තෙල් හා ගෑස් සමාගම්වලට එරෙහිව නඩු මාලාවක් ප්‍රාන්ත අධිකරණවලට භාර ගැනීමට ශ්‍රේෂ්ඨාධිකරණය ලබා දුන් තීන්දුවක් පැමිණිලිකරුවන් හට කොළ එළි දල්වා ඇත.
නඩු පැවරීමේ අභියෝගයට ලක්ව ඇත්තේ ෆොසිල ඉන්ධන සමාගම් පමණක් නොවේ. පසුගිය පෙබරවාරි මාසයේදී ඉන්දුනීසියාවේ පැරි දූපතේ පදිංචිකරුවන් හතර දෙනෙකු විසින් ස්විට්සර්ලන්ත සිමෙන්ති සමාගමක් වන Holcim සමාගමට එරෙහිව විධිමත් නීතිමය ක්‍රියාමාර්ගයක් දියත් කරන ලද අතර, හානි සඳහා වන්දි ඉල්ලා, ගංවතුර ආරක්ෂණ පියවර සඳහා මූල්‍ය දායකත්වයක් සහ Holcim හි CO2 විමෝචනය කඩිනම් අඩු කරන ලෙස ඔවුන් ඉල්ලා සිටියේය.
විශේෂයෙන්ම පසුගිය වසර පුරා LSE හි දේශගුණික නඩු පිළිබඳ නවතම වාර්ෂික සමාලෝචනයට අනුව ආයතනික දේශගුණික බැඳීම්, සැක සහිත නිෂ්පාදන හිමිකම්, දේශගුණික අවදානම් හෙළි කිරීමට අපොහොසත් වීම, අධික ලෙස ප්‍රකාශ කරන ලද ආයෝජන හෝ දේශගුණික ක්‍රියාමාර්ග සඳහා සහාය ඇතුළුව, දේශගුණය ආශ්‍රිත හරිත සේදීමේ සිද්ධීන්වල පිපිරීමක් සිදුවී ඇත. ශුද්ධ ශුන්‍ය කැපවීම් නොතකා ගල් අඟුරු නිෂ්පාදනය පුළුල් කිරීම සම්බන්ධයෙන් ග්ලෙන්කෝර්ට එරෙහිව පැමිණිල්ලක් සහ යුරෝපා සංගමයේ හරිත ආයෝජන මාර්ගෝපදේශයට ඇති අභියෝග ඊට උදාහරණ වේ.
පසුගිය වසර පුරා, විශේෂයෙන්ම අලෙවිකරණ හිමිකම් වටා, කැපී පෙනෙන සාර්ථක කතා කිහිපයක් තිබේ. ලන්දේසි ගුවන් සේවය වන KLM කියා සිටියේ පාරිසරික කණ්ඩායම් විසින් නඩු පැවරීමෙන් පසු පාරිභෝගිකයින්ට “වගකීමෙන් යුතුව පියාසර කරන්න” යනුවෙන් නෙදර්ලන්තයේ සිදුකළ වෙළඳ ප්‍රචාරණ ව්‍යාපාරය නතර කරන බවයි. Lurpak බටර් නිපදවන යුරෝපීය කිරි නිෂ්පාදන සමාගමක් වන Arla Foods, ස්වීඩනයේ නිෂ්පාදන අලෙවි කිරීමේදී “ශුද්ධ ශුන්‍ය දේශගුණික අඩිපාර” යන යෙදුම භාවිතා කිරීම අධිකරණය විසින් තහනම් කරන ලදී.
උසාවි තීන්දුවක් ගෙන ඇති නඩු 549 න් 55% ක් පමණ දේශගුණික ධනාත්මක ප්‍රතිඵල ඇති බව LSE සොයා ගත්තේය. මෙම තීන්දු වල බලපෑම ලිහා ගැනීමට උපක්‍රමශීලී විය හැකි වුවද, බොහෝ ව්‍යාපාර සහ මූල්‍ය ආයතන විසින් නඩු පැවරීම බරපතල ප්‍රශ්නයක් ලෙස සලකන බව විද්වතුන් පවසති. මෑතකදී කරන ලද අධ්‍යයනයකින් හෙළි වූයේ නඩු පැවරීම ඔවුන්ගේ කොටස් මිල පහත හෙළීම නිසා පොසිල ඉන්ධන සමාගම්වලට මූල්‍ය අවදානමක් ඇති කරන බවයි.
අසාර්ථක නඩු පැවරීම් පවා “දේශගුණික ක්‍රියාකාරකම් වටා ආඛ්‍යාන හැඩගස්වා ගත හැකි අතර, තීරණ ගන්නන් ඔවුන්ගේ ප්‍රවේශය වෙනස් කිරීමට දිරිගන්වන බව”, LSE වාර්තාව පවසයි.
Unep වාර්තාව පවසන්නේ දේශගුණික නඩු වාර ගණන සහ පරිමාව වැඩි වන විට, නීතිමය පූර්වාදර්ශයේ ශරීරය වර්ධනය වන අතර, “වැඩි වැඩියෙන් හොඳින් අර්ථ දක්වා ඇති නීති ක්ෂේත්‍රයක් පිහිටුවීම” සිදුවන බවයි. ජාතික දේශසීමාවලින් ඔබ්බට රාජ්‍ය වගකීම පිළිබඳ ප්‍රශ්න හැසිරවීමට අධිකරණයට වැඩි වැඩියෙන් සිදුවෙමින් පවතින අතර දේශගුණික සිද්ධීන් හැසිරවිය යුතු ආකාරය පිළිබඳ මග පෙන්වීම සඳහා වෙනත් අධිකරණ බලතල දෙස බලා සිටින බව එහි සඳහන් වේ.
අනාගතයේදී දේශගුණික විපර්යාස හේතුවෙන් අවම වශයෙන් අර්ධ වශයෙන් තම මව් රටවලින් හෝ ප්‍රදේශවලින් නැවත පදිංචි වීමට උත්සාහ කරන සංක්‍රමණිකයන්, අභ්‍යන්තරව අවතැන් වූවන් සහ සරණාගතයින් සම්බන්ධ සිද්ධීන් සංඛ්‍යාවේ වැඩිවීමක් Unep අපේක්ෂා කරයි. දේශගුණික විපර්යාසවලට අසමානුපාතිකව ගොදුරු විය හැකි දේශීය ප්‍රජාවන් සහ අනෙකුත් කණ්ඩායම් ප්‍රතිපත්තිමය වෙනස්කම් හෝ දේශගුණික හානි සඳහා පිළියම් සෙවීම සඳහා තවත් නඩු ගෙන ඒමට ඉඩ ඇත.
මේ අතර ආන්තික කාලගුණික විපත්වලට පෙර සහ පසු නඩු වැඩි වීමක් ද Unep අපේක්ෂා කරයි. සමහර නඩු තවදුරටත් දේශගුණික ක්‍රියාමාර්ග වඩා ප්‍රමාද කිරීමට උත්සාහ කිරීමත් සමඟ වැඩෙන නීතිමය පසුබෑමක් ගැන එය අනතුරු අඟවයි.
සමාගම් ගණනාවක් වෙළඳ ගිවිසුම් තුළ අන්තර්ගත රහසිගත අධිකරණ පද්ධති හරහා රජයේ දේශගුණික ප්‍රතිපත්ති සඳහා වන්දි ඉල්ලා ඇති අතර, අවදානමට ලක්විය හැකි කම්කරුවන් සහ ප්‍රජාවන් තමන්ට අසමානුපාතික ලෙස හානි කරන බව පවසන නීතිරීතිවලට අභියෝග කරන අතර එය “සාධාරණ සංක්‍රාන්තියක” කොටසක් නොවන බව පවසයි. මේ අතර ලොව පුරා සිටින දේශගුණ ක්‍රියාකාරීන් ද වැඩි වැඩියෙන් අපරාධ චෝදනාවලට ලක් වෙති.
