ඇන්ටාක්ටික් මුහුදේ අයිස් මට්ටම වාර්තාගත ලෙස පහළ මට්ටමක පවතින අතර තුර දක්ෂිණ සාගරය තවදුරටත් උණුසුම් විය හැකි බවට අනතුරු ඇඟවීම් කරමින් ඕසෝන් ස්ථරයේ සිදුරක් මේ වසර මුලදී යළි නිර්මාණය වීමට පටන් ගෙන තිබේ.
මධ්‍යම පරාසයේ කාලගුණ අනාවැකි සඳහා වූ යුරෝපීය මධ්‍යස්ථානයේ / European Centre for Medium-Range Weather Forecasts චන්ද්‍රිකා දත්තවලින් පෙනී යන්නේ සිදුර දැනටමත් ඇන්ටාක්ටිකාව හරහා නිර්මාණය වීම ආරම්භ වී ඇති බවයි.
නිව් සවුත් වේල්ස් විශ්ව විද්‍යාලයේ දේශගුණික විපර්යාස පර්යේෂණ මධ්‍යස්ථානයේ කථිකාචාර්ය ආචාර්ය මාර්ටින් ජකර් පැවසුවේ සාමාන්‍යයෙන් මෙම කුහරය සැප්තැම්බර් අගදී නිර්මාණය වීමට පටන් ගෙන නොවැම්බර් හෝ දෙසැම්බර් මාසයේදී වැසීමට පෙර ඔක්තෝම්බර් මාසයේදී උච්ච ස්ථානයට පත්වන බවයි.
“අගෝස්තු මාසයේ ආරම්භය නිසැකවම ඉතා ඉක්මනින් සිදුව තිබෙනවා. අපි සාමාන්‍යයෙන් මෙවැනි තත්ත්වයක් බලාපොරොත්තු වෙන්නේ නැහැ.” ජකර් පැවසුවේය.
ඇන්ටාක්ටික් ඕසෝන් සිදුර / Antarctic ozone hole යනු සූර්යයාගේ පාරජම්බුල කිරණ අවශෝෂණය කරන ඕසෝන් අණුවල ඉහළ සාන්ද්‍රණයක් ඇති ආන්තික ගෝලයේ ඕසෝන් ස්ථරයේ වාර්ෂික සිහින් වීමකි. 1989 මොන්ට්‍රියල් ප්‍රොටෝකෝලය අනුගමනය කරමින්, ක්ලෝරෝෆ්ලෝරෝ කාබන් වැනි ඕසෝන් ක්ෂය කරන රසායනික ද්‍රව්‍යවලින් 99%ක්ම ඉවත් කරන ලද මෙම සිදුර කාලයත් සමඟ “සුව” වෙමින් පවතී. 2066 වන විට ඇන්ටාක්ටිකාවට ඉහළින් ඕසෝන් මට්ටම 1980 මට්ටම් දක්වා ඉහළ යනු ඇතැයි අපේක්ෂා කෙරේ.
ඕසෝන් සිදුර සාමාන්‍යයෙන් එල් නිනෝ වසරවලදී කුඩා වන නමුත් ඕස්ට්‍රේලියානු කාලගුණ විද්‍යා කාර්යාංශයේ ආකෘති නිර්මාණය 2023 දී එය සාමාන්‍ය ප්‍රමාණයට වඩා විශාල වනු ඇතැයි යෝජනා කර ඇත.
BoM හි ජ්‍යෙෂ්ඨ පර්යේෂණ විද්‍යාඥයෙකු වන ලූකස් පැවසුවේ ඇන්ටාක්ටික් ඕසෝන් සිදුර සෑදීමට පටන් ගෙන ඇති බව මුල් ඇඟවීම් පෙන්නුම් කරන බවයි.
“අගෝස්තු 4 වන විට NASA ozone hole webpage යෝජනා කරන්නේ ඕසෝන් සිදුර නිර්මාණය වීම දැනට වසරේ දිනය සඳහා ‘සාමාන්‍ය’ පමණ වන බවයි. සමහර පුරෝකථනයන් මෙය ශීඝ්‍රයෙන් වැඩි වනු ඇතැයි අපේක්ෂා කරනවා. ඉදිරි දින කිහිපය තුළ, නිරීක්ෂණය කරන ලද විශාලතම (වසර කාලය සඳහා) ඕසෝන් සිදුරු වලින් එකක් නිර්මාණය විය හැකියි. ඕසෝන් සිදුරේ වේගවත්ම වර්ධනය 2000 වර්ෂයේදී සිදු වුණා. වර්ධනය වෙමින් පවතින සිදුවීම දැන් මේ හා සැසඳිය හැකි බව පෙනෙනවා” ලූකස් පැවසුවේය.
Hunga Tonga-Hunga Ha’apai ගිනිකන්ද පුපුරා යාමෙන් “පෙර නොවූ විරූ තරම්” ජල වාෂ්ප ආන්තික ගෝලයට එක් කළ බව ජකර් පැවසීය. (මෙගා ටොන් 150 ක් පමණ)
“එය සාමාන්‍යයෙන් අපට තිබෙන ජලවාෂ්ප ප්‍රමාණයට වඩා තුන් ගුණයක පමණ වැඩි ජල වාෂ්ප ප්‍රමාණයක්”
සාමාන්‍ය ප්‍රමාණයට වඩා වැඩි ජල වාෂ්ප ඇති විට ආන්තික ගෝලයේ අයිස් වලාකුළු සෑදෙන අතර, ඕසෝන් විනාශ කරන අණු අයිස් අංශු මත රැස් වීමට ඉඩ සලසයි.
ජකර් පැවසුවේ පසුගිය වසර දෙක තුළ වාර්තාගත පහත් මට්ටම්වලට පැමිණ ඇති ඇන්ටාක්ටික් මුහුදු අයිස් මත සිදුරෙහි බලපෑම පිළිබඳව තමා කනස්සල්ලට පත්ව සිටින බවයි.
“ඇන්ටාක්ටිකාව [සහ] දකුණු සාගරයට ළඟා වන පාරජම්බුල කිරණ වැඩි වීමෙන් අදහස් වන්නේ අයිස් දියවීමට වැඩි ශක්තියක් පවතින බවයි. දැන් අපට ඇත්තේ ඉතා කුඩා මුහුදු අයිස් නිසා, [පරාවර්තක] සුදු අයිස් වෙනුවට ඉතා තද නිල් සාගරයක් දැකගත හැකියි. අයිස් අසල ඇති ජලය උණුසුම් බැවින් දකුණු සාගරය තවත් උණුසුම් වී වක්‍රව තවත් අයිස් දියවීමේ අවදානමක් තිබෙනවා” ජකර් පැවසුවේය.
විශාල ඕසෝන් සිදුරක් දකුණු වළයාකාර මාදිලිය (southern annular mode – Sam) ලෙස හඳුන්වන දේශගුණික ධාවකයක ධනාත්මක අවධියකට ද හේතු විය හැකිය. “ධනාත්මක සෑම් මාරු වනු ඇති අතර සුළං තවදුරටත් ධ්‍රැව දෙසට ගමන් කරනවා. දැඩි සුළං තව දුරටත් ධ්‍රැවය වෙත පැමිණෙන අතර ඔවුන්ට තවත් අයිස් ඉවතට තල්ලු කළ හැකියි.” ජකර් පෙන්වා දුන්නේය.
BoM හි ජ්‍යෙෂ්ඨ පර්යේෂණ විද්‍යාඥයෙකු වන Eun-Pa Lim පැවසුවේ, “මෙම අවධියේදී සෑම් වසන්තයේ සහ ග්‍රීෂ්ම ඍතුවේ දී කුමන දිශාවට පැද්දෙන්නේද යන්න විශාල අවිනිශ්චිතතාවයක්” පවතින බවයි. මන්ද El Niño මගින් සෑම් සෘණාත්මක අවධියකට තල්ලු කළ හැකි බැවිනි.
“ඇන්ටාක්ටික් ඕසෝන් සිදුරේ වත්මන් මුල් වර්ධනය සෑම්හි වෙනසක් හරහා ඇන්ටාක්ටික් මුහුදු අයිස් වලට බලපාන්නේ කෙසේද යන්නත් අවිනිශ්චිතයි”
ටොංගා ගිනිකන්ද පුපුරා යාමෙන් අනෙකුත් බලපෑම් (ලෝකයේ විශාල ප්‍රදේශ වල සාමාන්‍යයට වඩා මතුපිට උෂ්ණත්වය වැනි) දශකයේ අවසානය දක්වා දිගටම පවතිනු ඇතැයි අපේක්ෂා කෙරේ.
මෙම පිපිරීම ගෝලීය උණුසුම මත හරිතාගාර වායු විමෝචනයේ බලපෑම තාවකාලිකව ඒකාබද්ධ කරනු ඇති බව ජකර් පැවසීය.
“අවම වශයෙන් එම බලපෑම පහව යාවි. නමුත් එය ශතවර්ෂ ගණනාවක් පුරා පවතින දේශගුණික විපර්යාස මෙන් නොවේ. නමුත් එය අතිරේක දෙයක්.”
