පොසිල ඉන්ධන කර්මාන්තයේ බලපෑම් නොතකා ගල් අඟුරු, ඛනිජ තෙල් සහ ගෑස් දහනය කිරීම නැවැත්වීමට ලෝක නායකයින් හට ඒත්තු ගැන්වීමෙන් සමුළු සාකච්ඡා ශක්තිමත් කිරීමට එක්සත් ජාතීන් බලාපොරොත්තු වේ
ඛනිජ තෙල් නිපදවන රටවල දැඩි විරුද්ධත්වය නොතකා මෙම ලබන නොවැම්බර් මාසයේ එක්සත් අරාබි එමීර් රාජ්‍යයේ දී පැවැත්වීමට නියමිත එක්සත් ජාතීන්ගේ දේශගුණික සමුළුවට පෙර පොසිල ඉන්ධන ඉවත් කිරීම වෙනුවෙන් කැපවීමට ගෝලීය වශයෙන් නව ශක්තියක් එක්වී ඇතැයි දේශගුණික විපර්යාස නිරීක්ෂකයෝ කියති.
Cop28 සමුළුවට පෙර එක්සත් ජාතීන්ගේ න්‍යාය පත්‍රයට අනුව ගල් අඟුරු, ෆොසිල ඉන්ධන පමණක් නොව තෙල් සහ ගෑස් ද දහනය කිරීම නැවැත්වීමට දේශගුණික විපර්යාස ප්‍රචාරකයින් ප්‍රයත්න දරමින් සිටින බව වාර්තා වේ.
ශක්තිමත් විද්‍යාත්මක පදනමක් ඇති කැපවීම සඳහා ලෝක නායකයින් ඒත්තු ගැන්වීමට පසුගිය වසර දෙක පුරා දැරූ උත්සාහයන් අසාර්ථක විය. එහෙත් එක්සත් ජාතීන්ගේ කෙටුම්පත් වාර්තාවකින් උද්ඝෝෂණයට අනපේක්ෂිත තල්ලුවක් ලැබී ඇත.
ගෝලීය තොග ගබඩාව / The global stocktake (2015 පැරිස් ගිවිසුම යටතේ රටවල් විසින් නිකුත් කරන ලද විමෝචන ප්‍රතිඥාවන් සපුරාලන්නේද යන්න පිළිබඳ තක්සේරුවක් ) “සියලු අසීමිත ෆොසිල ඉන්ධන ඉවත් කරන අතරම පුනර්ජනනීය බලශක්තිය ප්‍රවර්ධනය කිරීම ඇතුළුව සියලුම අංශ සහ සන්දර්භයන් හරහා පරිවර්තනයන්” නිර්දේශ කරයි.
ප්‍රවීණයන් පැවසුවේ මෙම ඇමතුම එක්සත් ජාතීන්ගේ ප්‍රධාන ලේඛනයකට ඇතුළත් කිරීම සාකච්ඡාවලට ගැලවුම්කාරී බලපෑමක් (Galvanising effect) ඇති කරන බවයි.
Cop26 හි සභාපති ආලෝක් ෂර්මා මෙසේ පැවසීය: “පුනර්ජනනීය බලශක්තිය ඉහළ නැංවීමට සහ අසීමිත ෆොසිල ඉන්ධන ඉවත් කිරීමට වාර්තාවේ කැඳවීම මම සාදරයෙන් පිළිගන්නවා. මේවා නිසැකවම Cop28 හි ප්‍රධාන සාකච්ඡා ලක්ෂ්‍ය වනු ඇති අතර, 1.5C සජීවීව තබා ගැනීමට අපට යම් බලාපොරොත්තුවක් තිබේ නම්, රටවල් ඩුබායි හි මෙම තීරණාත්මක අංග පිළිබඳව එකඟතාවයකට පැමිණිය යුතුයි. Cop28 හි ඉතිහාසයට පොසිල ඉන්ධන යැවීමට ලෝකය එකඟ වුවහොත් එය සැලකිය යුතු ජයග්‍රහණයක් සහ මිනිසුන්ට සහ පෘථිවියට ජයග්‍රහණයක් වෙනවා’’
බර්ලිනයේ දේශගුණ විද්‍යා සහ ප්‍රතිපත්ති ආයතනයක් වන Climate Analytics හි ප්‍රධාන විධායක Bill Hare මෙසේ පැවසීය: “මෙය වැදගත් ඉදිරි පියවරක් වන අතර Cop28 සඳහා වන ප්‍රබල පණිවිඩයක් ලෙස සැලකිය හැකියි. නව වර්ධනයන් හරිතකරණය කිරීමට උත්සාහ කරන තෙල් හා ගෑස් කර්මාන්තයේ දැවැන්ත ලොබියට එය ප්‍රධාන තල්ලුවක් ලෙස සැලකිය හැකියි”
“මෙම නිල වාර්තාවෙන් පසුව ෆොසිල ඉන්ධන ඉවත් කිරීම ඩුබායි හි කේන්ද්‍රීය න්‍යාය පත්‍රය තුළ අන්තර්ගත නොවේ නම් මෙම ක්‍රියාවලියේ සියලු විශ්වසනීයත්වය නැති වී යාවි. සියලු ෆොසිල ඉන්ධන වලින් ඉවත් වීමට වේගවත් හා සාධාරණ කාල සටහනක් සහ පුනර්ජනනීය බලශක්ති යුගයේ පැමිණීම සහ වඩාත්ම අවදානමට ලක්විය හැකි රටවලට ප්‍රමාණවත් මූල්‍යකරණයක් සඳහා පැහැදිලි මාර්ග සිතියමක් ලබා දීමට Cop28 අපොහොසත් වුවහොත් එය සම්පූර්ණයෙන්ම අසාර්ථක වනු ඇති” යනුවෙන් Oil Change International හි රොමේන් අයිවාලලන් පැවසීය.
Grantham Research Institute on Climate Change at the London School of Economics අධ්‍යක්ෂ බොබ් වෝඩ් පැවසුවේ එක්සත් ජනපදය සහ සෞදි අරාබිය වැනි ප්‍රමුඛ තෙල් නිපදවන රටවල් ඔවුන්ගේ සැලසුම් සම්බන්ධයෙන් අවංක විය යුතු බවයි.
“ෆොසිල ඉන්ධන පිළිබඳ පැහැදිලි සහ නොපැහැදිලි භාෂාව Cop28 හි අදියරෙන් ඉවත් වීම පිළිබඳ බරපතල සාකච්ඡා අවහිර කිරීම සඳහා කැමැත්තක් ඇති අයට වඩාත් අපහසු විය යුතුයි. සියලුම ෆොසිල ඉන්ධන අසීමිත ලෙස භාවිතා කිරීම සඳහා පියවරෙන් බැහැර දිනයන් පිළිබඳ ගිවිසුමකට කාලය එළඹ ඇති අතර, පොසිල ඉන්ධන යුගයට අවසානයක් ප්‍රමාද කිරීමට අවශ්‍ය අය සෙවනැල්ලෙන් මතු වී දේශගුණ සාකච්ඡා රහසිගතව හසුරුවා නොගැනීම අත්‍යවශ්‍යයි’’
එක්සත් අරාබි එමීර් රාජ්‍යය විසින්ම ෆොසිල ඉන්ධන නිශ්චිත දිනයකින් ඉවත් කිරීමට කැපවීම ප්‍රතික්ෂේප කර ඇත. එක්සත් අරාබි එමීර් රාජ්‍යයේ ජාතික තෙල් සමාගම වන ඇඩ්නොක් හි ප්‍රධානියා වන Cop28 සභාපති සුල්තාන් අල් ජාබර් කිහිප වතාවක්ම පවසා ඇත්තේ අවශ්‍ය පරිදි “අවස්ථාව ඉවත් කිරීම” වෙනුවට “අදියර පහත වැටීමක්” දුටු බවයි.
අල් ජබර් ද නැවත නැවතත් අවධාරණය කර ඇත්තේ එවැනි දැඩි කිරීම් අදාළ වන්නේ ගෝලීය තොග ගබඩාවෙහි පවතින වැදගත් සුදුසුකමක් වන “අනවසර” පොසිල ඉන්ධන සඳහා පමණක් බවයි. මෙම යෙදුමෙන් අදහස් කරන්නේ එක්සත් අරාබි එමීර් රාජ්‍යය වැනි රටවල් කාබන් ග්‍රහණය කර ගබඩා කිරීමේ (Carbon Capture and Storage – CCS) තාක්‍ෂණය සඳහා ආයෝජනය කරන්නේ නම් තෙල් සහ ගෑස් මත දිගටම විශ්වාසය තැබිය හැකි බවයි.
එහෙත්, Ioualalen පැවසුවේ, CCS මත අධික ලෙස රඳා පැවතීමට එරෙහිව අනතුරු ඇඟවීමක් ගෝලීය තොග ගබඩාවේ අඩංගු බවයි.
“වාර්තාව CCS වැනි ඊනියා අඩුකිරීමේ තාක්‍ෂණවල භූමිකාව පිළිබඳව බරපතල සැකයක් ඇති කරනවා” යනුවෙන් ඔහු පැවසීය.
“මෙවැනි ඔප්පු නොකළ තාක්ෂණයන් පොසිල ඉන්ධන වලින් වේගවත් හා ගැඹුරු අවධියකින් රටවල් නිදහස් නොකරන කිහිලිකරුවක් වන අතර අඛණ්ඩ ෆොසිල ඉන්ධන ප්‍රසාරණය සාධාරණීකරණය කිරීමට භාවිතා කළ නොහැකියි.” පොසිල ඉන්ධන ඉවත් කිරීම සඳහා නව තල්ලුව පැමිණෙන්නේ සැප්තැම්බර් 20 වන දින දේශගුණික අර්බුදය පිළිබඳ ඉහළ මට්ටමේ වට මේසයක ලෝක නායකයින් කැඳවීමට එක්සත් ජාතීන්ගේ මහලේකම් ඇන්ටෝනියෝ ගුටරෙස් සූදානම් වීමත් සමඟ ය.
එක්සත් ජාතීන්ගේ සංවිධානය සති කිහිපයකට පෙර රටවලට පැවසුවේ ඔවුන්ට සමුළුවට සහභාගී විය හැක්කේ නිව් යෝර්ක්හි වාර්ෂික එක්සත් ජාතීන්ගේ මහා සමුළුවට සමගාමීව ඵලදායී විමෝචනය කැපීමේ ප්‍රතිපත්තිය (effective emissions-cutting policy) පිළිබඳ ප්‍රබල සාක්ෂි පෙන්විය හැකි නම් පමණක් බවයි.
සහභාගීත්වය සීමා කිරීමේ ගුටරෙස්ගේ අරමුන වන්නේ ඉලක්ක තැබීමට වඩා ඔවුන්ගේ ආර්ථිකයේ ප්‍රත්‍යක්ෂ වෙනස්කම් ක්‍රියාත්මක කිරීමට රටවල් පෙළඹවීමයි. අඩු කාබන් ආර්ථිකයකට ( low-carbon economy) මාරුවීම සාක්ෂාත් කර ගත හැකි සහ ආකර්ශනීය බව පෙන්නුම් කරමින් ලෝක නායකයින් සඳහා “බාර් එක ඉහළ නැංවීමට” ඔහු බලාපොරොත්තු වේ.
ද ගාර්ඩියන් ඇසුරිණි.
