සූර්යයා නව බලශක්ති යුගයක් මත නැගී සිටියි. එය වැළඳ ගැනීමට කාලය දැන් පැමිණ තිබේ
සූර්ය විප්ලවය පැමිණ ඇත. පුනර්ජනනීය බලශක්තිය තුළට පුනර්ජනනීය ද්‍රව්‍ය ඇතුළත් නොකරන රටවල් සහ ප්‍රදේශවලට ඔවුන්ගේ තරඟකාරිත්වය අහිමි වීමේ අවදානමක් ඇත.
ශුද්ධ-ශුන්‍ය විමෝචනය කරා ළඟා වීමේ අභිලාෂකාමී ඉලක්කය හඹා යාමේදී ලොව පුරා සිටින ජාතීන් පිරිසිදු බලශක්ති ප්‍රභවයන් භාවිතා කිරීම පුළුල් කළ යුතුය. සූර්ය බලශක්තිය සම්බන්ධයෙන්, මෙම වෙනස දැනටමත් සිදුවෙමින් තිබේ.
සූර්ය බලාගාරවල විදුලි පිරිවැය පසුගිය දශකය තුළ කැපී පෙනෙන අඩුවීමක් අත්විඳ ඇති අතර එය 2010 සිට 2022 දක්වා 89%කින් පහත වැටී ඇත. දිවා රෑ පුරා සූර්ය බලශක්ති සැපයුම සමතුලිත කිරීම සඳහා අත්‍යවශ්‍ය වන බැටරි ද එවැනිම මිල විප්ලවයකට භාජනය වී ඇත.
මෙම වර්ධනයන් වැදගත් ප්‍රශ්නයක් මතු කරයි, සූර්ය බලශක්තිය විදුලි උත්පාදනයේ ප්‍රමුඛ මූලාශ්‍රය බවට පත්වීමට සූදානම් වන සන්ධිස්ථානයක් අප දැනටමත් පසුකර තිබේද? අපගේ මෑත අධ්‍යයනයේ දී අප ආමන්ත්‍රණය කිරීමට උත්සාහ කළ ප්‍රශ්නය මෙයයි.
ලොව පුරා කලාප 70ක නවතම තාක්ෂණික හා ආර්ථික දත්ත සාර්ව ආර්ථික ආකෘතියකට සම්බන්ධ කිරීමෙන් ලබාගත් අපගේ සොයාගැනීම්වලින් පෙනී යන්නේ සූර්ය විප්ලවය ඇත්ත වශයෙන්ම පැමිණ ඇති බවයි. වඩා අභිලාෂකාමී දේශගුණික ප්‍රතිපත්ති නොමැතිව වුවද මෙම සියවසේ මැද භාගය වන විට ගෝලීය විදුලි උත්පාදනයෙන් අඩකට වඩා වැඩි ප්‍රමාණයක් සූර්ය බලශක්තියෙන් ලබා ගැනීමට අපේක්ෂා කෙරේ.
මෙම ප්‍රක්ෂේපණය පෙර පැවති බලාපොරොත්තුවලට වඩා ඉහළ අගයක් ගනී. 2022 දී ජාත්‍යන්තර බලශක්ති ඒජන්සියේ World Energy Outlook වාර්තාව අනාවැකි පළ කළේ සූර්ය බලශක්තිය 2050 වන විට ගෝලීය විදුලි නිෂ්පාදනයෙන් 25% ක් පමණක් වනු ඇති බවයි.
-
2030 වන විට සූර්ය බලශක්තිය ලාභ වෙයිද ?
සූර්ය බලශක්තිය සීඝ්‍රයෙන් ව්‍යාප්ත වීමට බලපාන ප්‍රධාන සාධක දෙකක් අපි හඳුනා ගත්තෙමු. ඒ එහි දැරිය හැකි මිල සහ වේගවත් ඉදිකිරීම් කාලසීමාවයි. සූර්ය බලාගාරයක් ඉදිකිරීම සාමාන්‍යයෙන් සම්පූර්ණ කිරීමට වසරක් ගතවේ. විකල්ප හා සැසඳීමේදීමක් ලෙස ගතහොත් අක්වෙරළ සුළං බලාගාර ඉදිකිරීමට වසර තුනක් ගත විය හැකිය.
සූර්ය බලශක්ති ගොවිපළවල් වේගයෙන් ඉදිකිරීම නිසා ආයෝජකයින්ට අක්වෙරළ සුළං ගොවිපළවල් (සහ තවත් බොහෝ පුනර්ජනනීය බලශක්ති යටිතල පහසුකම්) සමඟ කටයුතු කිරීමට හැකි වනවාට වඩා ඉක්මනින් ඔවුන්ගේ පිරිවැය-ඵලදායීතාවයෙන් ප්‍රයෝජන ගැනීමට ඉඩ සලසයි.
මෙම සාධකවල අන්තර් ක්‍රියාකාරිත්වය ස්වයං-ශක්තිමත් කිරීමේ චක්‍රයක් සාදයි. නිෂ්පාදකයින් සහ ස්ථාපකයන් වැඩි අත්දැකීමක් ලබා ගන්නා බැවින්, මිල ගණන් දිගටම පහත පහළ යනු ඇතැයි පුරෝකථනය කෙරේ. මෙය සූර්ය බලශක්තිය ආයෝජකයින් සඳහා වඩාත් ආකර්ෂණීය අපේක්ෂාවක් බවට පත් කරනු ඇත.
අපගේ ප්‍රක්ෂේපණයන් යෝජනා කරන්නේ බලශක්ති ගබඩා කිරීම සඳහා වැඩිවන ඉල්ලුමට සාධක වන විට පවා සූර්ය බලශක්තිය හරහා විදුලිය නිපදවීමේ සාමාන්‍ය පිරිවැය 2020 සිට 2050 දක්වා 60% කින් සැලකිය යුතු ලෙස අඩු වනු ඇති බවයි.
මෙම අනාවැකි නිවැරදි බව ඔප්පු කළහොත්, සූර්ය බලශක්තිය ගබඩා කිරීම සමඟ ඒකාබද්ධව 2030 වන විට ලොව පුරා සෑම ප්‍රදේශයකම පාහේ විදුලිය ජනනය කිරීමේ ලාභම විකල්පය බවට සූර්ය බලය පත්වනු ඇතැයි අපේක්ෂා කෙරේ. එම වසරේම එය නව ගල් අඟුරු බලාගාරයක් ඉදිකිරීමට වඩා 50% අඩු පිරිවැයක් දැරීමට සිදුවනු ඇතැයි අපේක්ෂා කෙරේ.
පොසිල ඉන්ධන මත පදනම් වූ යටිතල ව්‍යුහයන් අඛණ්ඩව ගොඩනඟන රටවල් තම විදුලිය අවශ්‍ය අංශ සැලකිය යුතු තරඟකාරී අවාසියකට පත් කිරීමේ අවදානමක් දරයි. එහි ප්‍රතිඵලයක් වශයෙන් බලශක්ති ක්ෂේත්‍රය සඳහා පොසිල ඉන්ධන මත යැපීම යථාර්ථවාදී දැයි අප ප්‍රශ්න කළ යුතුය. අනාගතය වඩාත් තිරසාර දිශාවකට යොමු වන බව පෙනේ.
සූර්ය බලශක්තිය විදුලිය නිපදවීම සඳහා ලාභම විකල්පය බවට පත්වෙමින් තිබේ
සිතියමේ විස්තරය – 2020, 2023, 2027 සහ 2030 දී ලෝක කලාප 70ක අඩුම සාමාන්‍ය විදුලි පිරිවැය (අවශ්‍ය ගබඩා ඇතුළුව) සහිත බලශක්ති ප්‍රභවය පෙන්වන සිතියම්. Nijsse et al. (2023)/Nature Communications , CC BY-NC-SA
-
නමුත් බාධක පවතී
සූර්ය ශක්තියේ වේගවත් ප්‍රසාරණය බොහෝ දුරට යථාර්ථයක් වීමට ඉඩ ඇති අතර, සුවිශේෂී ලෙස දැරිය හැකි විදුලිය ලබා ගැනීමට හේතු විය හැකිය. කෙසේ වෙතත්, සූර්ය බලශක්තියේ නැගීම තිරසාරව පවත්වා ගත හැකි බව සහතික කිරීම සඳහා බාධක කිහිපයක් ජය ගත යුතුය.
සූර්ය ශක්තිය ඉතා විචල්‍ය වන අතර එය දවසේ වේලාව, ඍතුව සහ කාලගුණික තත්ත්වයන් වැනි සාධක මත රඳා පවතී. මෙම විචල්‍යතාවයට අනුගත වීමට නම්, නම්‍යශීලී බව මනසේ තබාගෙන විදුලි ජාල සැලසුම් කළ යුතුය. මේ සඳහා පුළුල් බලශක්ති ගබඩාවක්, විවිධ ප්‍රදේශ සම්බන්ධ කෙරෙන සම්ප්‍රේෂණ කේබල් පුළුල් ජාලයක් සහ සුළඟ වැනි අනුපූරක පුනර්ජනනීය බලශක්ති ප්‍රභවයන් සඳහා වැඩි ආයෝජනයක් අවශ්‍ය වනු ඇත.
සූර්ය බලශක්තිය ආධිපත්‍යය දරන අනාගතයක, විවිධ තීරණාත්මක ලෝහ සහ ඛනිජ සඳහා සැලකිය යුතු ඉල්ලුමක් ද ඇත. ඇත්ත වශයෙන්ම ජාත්‍යන්තර බලශක්ති ඒජන්සිය පුරෝකථනය කරන්නේ 2040 වන විට පුනර්ජනනීය තාක්‍ෂණයන් තඹ සඳහා වන මුළු ඉල්ලුමෙන් ආසන්න වශයෙන් 40% ක්, නිකල් සහ කොබෝල්ට් සඳහා 60% සහ 70% අතර සහ ලිතියම් සඳහා 90% කට ආසන්න ප්‍රමාණයක් හිමිකර ගනු ඇති බවයි.
අත්‍යවශ්‍ය ද්‍රව්‍යවල ස්ථාවර අනාගත සැපයුමක් සහතික කිරීම සඳහා, ප්‍රතිචක්‍රීකරණය කිරීමේ මුලපිරීම් තවදුරටත් වර්ධනය කිරීමට සිදුවනු ඇත. ගෝලීය පතල් කැණීම් කටයුතු ද විවිධාංගීකරණය කළ යුතුය. මෙය අස්ථායී කලාපවල පතල් කැණීම් කටයුතු සංකේන්ද්‍රණය කිරීම හා සම්බන්ධ අවදානම් පැතිරවීමට උපකාරී වේ.
ඡායාරූප විස්තරය – චිලියේ ඇටකාමා කාන්තාරයේ ලිතියම් ක්ෂේත්‍රයක්
මූල්‍ය සම්පත් සඳහා ප්‍රවේශය සූර්ය ශක්තියේ වර්ධනය පවත්වා ගැනීම සඳහා තීරණාත්මක සාධකයකි. එහෙත් වර්තමානයේ දේශගුණය ආශ්‍රිත අරමුදල්වලින් වැඩි ප්‍රමාණයක් සංකේන්ද්‍රණය වී ඇත්තේ සංවර්ධිත හෝ නැගී එන ආර්ථිකයන් වෙත ය.
2011 සහ 2020 අතර සියලුම දේශගුණික මූල්‍යවලින් 75%ක් උතුරු ඇමරිකාව, බටහිර යුරෝපය සහ නැගෙනහිර ආසියාව (මූලික වශයෙන් චීනය විසින් මෙහෙයවනු ලැබේ) වෙත යොමු කරන ලදී. අනෙක් අතට අප්‍රිකාවට එම කාලසීමාව තුළ මුළු ගෝලීය දේශගුණික මූල්‍යකරණයෙන් ලැබුණේ 5%ක් පමණි. මෙම අරමුදල් පරතරය පියවා ගැනීම සඳහා එක් විභව මාර්ගයක් වන්නේ සංවර්ධනය වෙමින් පවතින රටවල මුදල් හා ආයෝජන අවදානම් අවශෝෂණය කරන යාන්ත්‍රණ ක්‍රියාත්මක කිරීම සහ එමඟින් ජාත්‍යන්තර ප්‍රාග්ධන ප්‍රවාහයන් අගුළු හැරීමයි.
සූර්ය විප්ලවය පැමිණ ඇත. පුනර්ජනනීය බලශක්තිය තුළට පුනර්ජනනීය ද්‍රව්‍ය ඇතුළත් නොකරන රටවල් සහ ප්‍රදේශවලට (විශේෂයෙන්ම ඔවුන්ගේ කාර්මික අංශ තුළ) ඔවුන්ගේ තරඟකාරිත්වය අහිමි වීමේ අවදානමක් ඇත. විප්ලවය තුළ ඉදිරියෙන් සිටීමට නම් රටවල් ඔවුන්ගේ වර්තමාන ප්‍රගතිය පවත්වා ගැනීම පමණක් නොව අනුපූරක තාක්‍ෂණවල ආයෝජන මගින් අනුග්‍රහය දක්වන සූර්ය බලශක්තිය තම ජාල තුළට ඒකාබද්ධ කිරීමේ උත්සාහයන් වේගවත් කළ යුතුය. එසේ කිරීමෙන් නව ගල් අඟුරු සහ ගෑස් බලාගාර යල්පැන ගොස් මූල්‍යමය වශයෙන් බරක් වී ඇති වත්කම් බවට පත්වීමේ අවදානම වළක්වා ගත හැකිය. සූර්යයා නව බලශක්ති යුගයක් මත නැගී සිටියි. එය වැළඳ ගැනීමට කාලය දැන් පැමිණ තිබේ.
