2024 දෙසැම්බර් මාසයේදී අසර්බයිජානයේ පැවැත්වීමට නියමිත Cop29 ගෝලීය දේශගුණික විපර්යාස සමුළුවේ සංවිධායක කමිටුවට කිසිම කාන්තාවක පත් නොකිරීමට අසර්බයිජානයේ ජනාධිපති ඉල්හාම් අලියෙව් ගෙන ඇති තීරණය දැඩි විවේචනයට ලක්ව තිබේ.
අසර්බයිජානයේ ජනාධිපතිවරයා විසින් මෙම කමිටුවට පුද්ගලයින් 28 දෙනකු පත්කර ඇති අතර ඔවුන් සියලු දෙනාම ‘පිරිමින්’ වේ. ඊට වෙනස්ව එක්සත් අරාබි එමීර් රාජ්‍යයේ පැවති Cop28 දේශගුණ සමුළුවේ සංවිධායක කමිටුවේ සාමාජිකයින්ගෙන් 63%ක් කාන්තාවන් විය.
Cop29 කමිටුවේ සියලුම සාමාජිකයන් පාහේ රජයේ ඇමතිවරුන් හෝ රාජ්‍ය ආරක්ෂක සේවයේ ප්‍රධානියා ඇතුළු නිලධාරීන් වේ. අසර්බයිජානයේ රාජ්‍ය ගෑස් බෙදා හැරීමේ ජාලයේ ප්‍රධානියා ද කමිටුවේ සිටීම විශේෂත්වයකි.
“දේශගුණික විපර්යාස මුළු ලෝකයටම බලපානවා මිස එයින් අඩක් නොවේ” යනුවෙන් පවසන She Changes Climate ප්‍රචාරක කණ්ඩායම විසින් මෙම තීරණය “ප්‍රතිගාමී” ලෙස නම් කර ඇත.
නිවේදනයක් නිකුත් කරමින් She Changes Climate මෙසේ පැවසුවාය: “මෙය [කාරක සභාව] දේශගුණය තුළ ස්ත්‍රී පුරුෂ සමානාත්මතාවය කරා යන ගමනේ ප්‍රතිගාමී පියවරකි; නමුත් වෙනසක් සඳහා තවමත් කාලය තිබේ. අපි මෙවර දේශගුණ සාකච්ඡා පාලනයේදී සමාන නියෝජනයක් ඉල්ලා සිටින්නේ දේශගුණික විපර්යාස බලපාන්නේ එයින් අඩක් නොව මුළු ලෝකයටම වන බැවිනි”
පිට පිටම දෙවන වසරටත්, එක්සත් ජාතීන්ගේ වැදගත්ම දේශගුණික සමුළුව පවත්වනු ලබන්නේ පොසිල ඉන්ධන නිෂ්පාදනය මත දැඩි ලෙස රඳා පවතින පෙට්‍රෝ රාජ්‍යයක් විසිනි. දේශගුණික ක්‍රියාකාරකම් මෙහෙයවීම සඳහා රටවල් එකතු කිරීමේ වගකීම දරන Cop29 සභාපතිවරයා වන්නේ පරිසර සහ ස්වභාවික සම්පත් අමාත්‍ය Mukhtar Babayev ය.
Babayev මීට පෙර අසර්බයිජාන් ජනරජයේ (Socar) රාජ්‍ය තෙල් සමාගම සඳහා වසර 26ක් සේවය කළේය. අසර්බයිජානය ඉදිරි දශකය තුළ එහි ෆොසිල ඉන්ධන නිෂ්පාදනය තුනෙන් එකකින් වැඩි කිරීමට සැලසුම් කර ඇති බව ගාඩියන් පසුගිය සතියේ හෙළි කළේය.
“පාරිසරික අඛණ්ඩතාව අපට සහ බොහෝ සිවිල් සමාජ සංවිධාන සඳහා කනස්සල්ලක් ලෙස පවතින බැවින් අපි නැවත වරක් පොසිල ඉන්ධන කර්මාන්තය සහ කෝප් සභාපතිත්වය අතර පරතරයක් සිටිනවා” යනුවෙන් She Changes Climate පවසයි.
Cop28 සභාපති වූයේ සුල්තාන් අල් ජාබර් වන අතර ඔහු එක්සත් අරාබි එමීර් රාජ්‍යයේ රාජ්‍ය තෙල් සමාගම වන ඇඩ්නොක් හි ප්‍රධාන විධායකවරයා ද වූ අතර එය චෝදනාවලට තුඩු දුන්නේය.
She Changes Climate උත්සවයකදී, Elders of Statepeops හි සභාපති මේරි රොබින්සන් සමඟ ඇති වූ අදහස් හුවමාරුවකදී Al Jaber ගේ කෝපාවිෂ්ඨ ප්‍රකාශය, Guardian විසින් හෙළිදරව් කිරීමෙන් පසු Cop28 හි කැලඹීමට හේතු විය. ගෝලීය උණුසුම පූර්ව කාර්මික මට්ටමට වඩා 1.5C දක්වා සීමා කිරීම සඳහා පොසිල ඉන්ධන ක්‍රමානුකූලව ඉවත් කිරීම අවශ්‍ය බව පෙන්නුම් කරන “ විද්‍යාවක්” නොමැති බවත් , “ඔබට ලෝකය නැවත ගුහා තුළට ගෙන යාමට අවශ්‍ය නම් මිස, අදියර පහක් තිරසාර සංවර්ධනයකට ඉඩ නොදෙන බවත්” ඔහු පැවසීය”.
Cop28 විසින් ෆොසිල ඉන්ධන වලින් ඉවත් වීමට ගිවිසුමක් ලබා දුන් අතර, දේශගුණික අර්බුදයට හේතුව තීරණ පාඨයක සඳහන් කර තිබූ පළමු අවස්ථාව මෙය විය. Cop28 ට පසුව, Al Jaber පැවසුවේ තම තෙල් සමාගමේ තෙල් සහ ගෑස් නිෂ්පාදනය පුළුල් කිරීම දිගටම කරගෙන යන බවයි.
