වාර්තාගත උෂ්ණත්වය හේතුවෙන් ආතතිය, තාප ආඝාතය, හෘදය, වකුගඩු සහ පෙනහළු රෝග හට ගැනීමේ අවදානම තීව්‍රර වේ
තාපය නිහඬ ඝාතකයෙකි. එය අධික ලෙස රත් වූ විට හදවත වේගයෙන් රුධිරය පොම්ප කරයි, රුධිර ධාවන සහ අවයව අකර්මන්‍ය වීමට පටන් ගනී. ශරීරය සිසිල් කිරීමට වෙහෙසෙන විට ආතතිය වර්ධනය වේ. ශරීරයේ අභ්‍යන්තර උෂ්ණත්වය සාමාන්‍ය සෙල්සියස් අංශක 37 සිට මාරාන්තික අගය වන 40C දක්වා ඉහළ යයි.
ගොවීන්, ඉදිකිරීම් කම්කරුවන් සහ නිවාස නොමැති අය වැනි බොහෝ දෙනෙක් (පිටත කාලය ගත කරන බොහෝ දෙනෙක්) තාප අඝාතය (heatstroke) නිසා මිය යයි. නමුත් උණුසුම් කාලගුණය තුළ වඩාත් නරක අතට හැරෙන හෘද, පෙනහළු සහ වකුගඩු රෝගවලින් තවත් බොහෝ ජීවිත අහිමි වේ. පසුගිය ගිම්හානයේදී යුරෝපයේ තාපයෙන් මියගිය සංඛ්‍යාව 61,672ක් විය.
- මම දිවා කාලයේ ඇතුළත සිටියහොත් මම ආරක්ෂිතද?
දිවා කාලයේ වාර්තාගත උෂ්ණත්වය වැඩි අවධානයක් දිනා ගනී. නමුත් නිර්දය උණුසුම් රාත්‍රීන්හි බොහෝ හානි සිදු වේ. ශරීරය සිසිල් කළ නොහැකිය, එහි අවයව ආතතියෙන් ගත කරන කාලය ඉවතට ඇද දමයි, මිනිසුන් නිදා ගැනීමට අරගල කරයි, තීරණාත්මක ප්‍රකෘතිමත් වීමේ කාලය කපා දමයි.
උණුසුම් රාත්‍රීන් සහ අඩු නින්ද සියල්ලන්ටම අපහසු නමුත් සමහරුන්ට මාරාන්තික වේ. අධ්‍යයනවලින් පෙනී යන්නේ උණුසුම් කාලගුණය නිසා ඇති වන නින්ද අහිමි වීම වැඩිහිටි පුද්ගලයින්ට සහ කාන්තාවන්ට දැඩි ලෙස බලපාන බවයි. (තාප තරංගවලදී ඉහළම අනුපාතයකින් මිය යන බහුතර වැඩිහිටියන්ය) එසේම උණුසුම් රාත්‍රීන් තාපයෙන් ඉහළ මරණ අනුපාතයක් සමඟ සම්බන්ධ වේ.
- යුරෝපයේ සහ එක්සත් ජනපදයේ දැනට පවතින තාප තරංග දේශගුණික බිඳවැටීම හා සම්බන්ධද?
ෆොසිල ඉන්ධන දහනය කිරීමෙන් සහ ස්වභාවධර්මය විනාශ කිරීමෙන් මිනිසා විසින් ලෝකය පූර්ව කාර්මික මට්ටමට වඩා සෙල්සියස් අංශක 1.2කින් රත් කර ඇත. එය ලෝකයේ සෑම භූමියකම පාහේ සාමාන්‍ය උෂ්ණත්වය ඉහළ නංවා ඇති අතර තාප තරංග වඩාත් උණුසුම් වීම හා එහි වාර ගණන වැඩි වීම මෙනිසා උත්තේජනය වී ඇත.
උෂ්ණත්වය සෑම විටම ස්වභාවිකව වෙනස් වේ. නමුත් සාමාන්‍යය ඉහළ නැංවීම යන්නෙන් අදහස් වන්නේ අහඹු සිදුවීම් දැන් අතීතයට වඩා ඉහළ අගයක් ගැනීමයි. ගෝලීය සාමාන්‍යයට වඩා දෙගුණයකින් පමණ උණුසුම් වී ඇති යුරෝපයේ තත්ත්වය වඩාත් හානිකරයත මෙයින් අදහස් කරන්නේ අධික ශීතල අඩු නමුත් අධික තාපය වැඩි බවයි.
යුරෝපයේ සහ උතුරු ඇමරිකාවේ කාලගුණ රටා නියම කරන වේගයෙන් ගමන් කරන වායු ධාරාවක් වන ජෙට් ප්‍රවාහය ලෝකය උණුසුම් වීමත් සමඟ සෙලවෙන බව සමහර අධ්‍යයනයන් පෙන්වා දෙයි. ජෙට් ප්‍රවාහයේ වංගු එක්සත් ජනපදයේ සහ යුරෝපයේ සමහර ප්‍රදේශවල ගෝලාකාරවල උණුසුම් වාතය සිර කර ඇති අතර, මිනිසුන් අධික තාපය තුළ පිළිස්සීම සඳහා කාලය ඇදගෙන යයි. විද්‍යාඥයන් අනතුරු අඟවන්නේ දේශගුණික විපර්යාස හේතුවෙන් මෙය වඩාත් නරක අතට හැරෙන්නේදැයි කීමට ඉක්මන් නොවිය යුතු බවය.
- අනාගතයේදී එය කෙතරම් උණුසුම් වනු ඇත්ද?
1980 ගණන් වලදී, කාර්මික විප්ලවයට පෙර ලෝකය 0.5C උණුසුම් වූ විට, යුරෝපය සෑම වසරකම දින පහක් හෝ හතක් තාප තරංග අත්විඳින ලදී. ලෝකය සෙල්සියස් අංශක 1ට වඩා උණුසුම් වී ඇති බැවින් මෙම සංඛ්‍යාව දැනටමත් දෙගුණයකටත් වඩා වැඩි වී ඇත.
ලෝකය සෙල්සියස් අංශක 2කින් රත් වුවහොත්, උතුරු යුරෝපයේ සාමාන්‍ය තාප තරංග දින ගණන තුන් ගුණයකින් සහ දකුණු යුරෝපයේ හය ගුණයකින් ඉහළ යනු ඇත. ශතවර්ෂයකට වරක් ඇති වූ දැවෙන තාප තරංගයක් උතුරු යුරෝපයේ සෑම වසර පහකට වරක් සහ දකුණු යුරෝපයේ සෑම වසරකම පැමිණෙනු ඇත.
ශතවර්ෂයේ අවසානය වන විට ගෝලීය උණුසුම සෙල්සියස් අංශක 1.5 දක්වා සීමා කිරීමට උත්සාහ කිරීම සඳහා ලෝක නායකයින් 2015 දී ගිවිසුමක් අත්සන් කළහ. නමුත් ඔවුන්ගේ වර්තමාන ප්‍රතිපත්ති සකසා ඇත්තේ පෘථිවිය සෙල්සියස් අංශක 2.7 කින් රත් කිරීමටය.
https://www.theguardian.com/world/2023/jul/22/heatwaves-how-dangerous-hot-extremes
