2000 සිට 2019 දක්වා නරක අතට හැරුණු කුණාටු, ගංවතුර සහ තාප තරංග හරහා අවම වශයෙන් ඩොලර් ට්‍රිලියන 2.8ක හානියක් සිදු වී ඇති බව විශ්ලේෂණයෙන් පෙන්නුම් කෙරේ.
නව ඇස්තමේන්තුවකට අනුව, ආන්තික කාලගුණය හරහා දේශගුණික අර්බුදයෙන් ඇති වූ හානිය පසුගිය වසර 20 තුළ පැයකට ඩොලර් මිලියන 16ක් බව ගණනය කර ඇත.
මෑත දශක කිහිපය තුළ කුණාටු, ගංවතුර, තාප තරංග සහ නියඟයන් බොහෝ ජීවිත බිලිගෙන ඇති අතර දේපළ විශාල ප්‍රමාණයක් විනාශ කර ඇත. ගෝලීය උණුසුම සමඟ මෙම සිදුවීම් වඩාත් නිරන්තර හා තීව්‍ර ඒවා බවට පත් කරයි. මිනිසා විසින් ඇති කරන ගෝලීය උණුසුමට සෘජුවම ආරෝපණය කළ හැකි වැඩිවන පිරිවැය සඳහා ගෝලීය අගයක් ගණනය කළ පළමු අධ්‍යයනය මෙම අධ්‍යයනයයි.
එය 2000 සිට 2019 දක්වා වසරකට ඩොලර් බිලියන 140ක සාමාන්‍ය පිරිවැයක් සොයා ගත් නමුත්, එම අගය වසරින් වසර සැලකිය යුතු ලෙස වෙනස් වේ. නවතම දත්ත 2022 දී ඩොලර් බිලියන 280 ක පිරිවැයක් පෙන්නුම් කරයි. පර්යේෂකයන් පැවසුවේ දත්ත නොමැතිකම, විශේෂයෙන් අඩු ආදායම්ලාභී රටවල, සංඛ්‍යා බරපතල ලෙස අවතක්සේරු කිරීමට ඉඩ ඇති බවයි. බෝග අස්වැන්න පහත වැටීම සහ මුහුදු මට්ටම ඉහළ යාම වැනි අමතර දේශගුණික වියදම් ද ඇතුළත් කර නැත.
පර්යේෂකයන් විසින් ඇස්තමේන්තු නිපදවා ඇත්තේ ගෝලීය උණුසුම කෙතරම් අයහපත් කාලගුණික සිදුවීම් නරක අතට හැරේද යන්න පිළිබඳ දත්ත පාඩු පිළිබඳ ආර්ථික දත්ත සමඟ ඒකාබද්ධ කිරීමෙනි. දේශගුණික අර්බුදය හේතුවෙන් ආන්තික කාලගුණයෙන් පීඩාවට පත් වූ පුද්ගලයින් සංඛ්‍යාව දශක දෙකක් තුළ බිලියන 1.2ක් බව අධ්‍යයනයෙන් හෙළි වී තිබේ.
අලාභ හානිවලින් තුනෙන් දෙකක් අහිමි වූ ජීවිත නිසා වන අතර තුනෙන් එකක් දේපළ හා වෙනත් වත්කම් විනාශ වීම නිසා විය. හාවි සුළි කුණාටුව සහ නර්ගිස් සුළි කුණාටු, දේශගුණික පිරිවැයෙන් තුනෙන් දෙකකට වගකිව යුතු අතර, තාප තරංගවලින් 16% ක් සහ ගංවතුර හා නියඟවලින් 10%ක් එක් විය.
2022 දී එක්සත් ජාතීන්ගේ දේශගුණික සමුළුවේදී දුප්පත් රටවල ආන්තික කාලගුණික විපත්තිවලින් යථා තත්ත්වයට පත් කිරීම සඳහා ගෙවීමට අදහස් කරන ලද පාඩු හා හානි අරමුදලක් සඳහා කොපමණ අරමුදල් අවශ්‍ය දැයි ගණනය කිරීමට ඔවුන්ගේ ක්‍රම භාවිතා කළ හැකි බව පර්යේෂකයෝ පැවසූහ. එමඟින් එක් එක් ව්‍යසනවල නිශ්චිත දේශගුණික පිරිවැය වේගයෙන් තීරණය කළ හැකි අතර, අරමුදල් වේගයෙන් බෙදා හැරීමට හැකි වේ.
“සිරස්ථි අංකය / headline number වසරකට ඩොලර් බිලියන 140ක් වන අතර, පළමුවෙන්ම, එය දැනටමත් විශාල සංඛ්‍යාවක්” යැයි අධ්‍යයනය සිදු කළ නවසීලන්තයේ වෙලින්ටන් වික්ටෝරියා විශ්ව විද්‍යාලයේ මහාචාර්ය ඉලන් නොයි පැවසීය. “දෙවනුව, ඔබ එය [පරිගණක ආකෘති භාවිතා කරමින්] දේශගුණික විපර්යාසවල පිරිවැය පිළිබඳ සම්මත ප්‍රමාණකරණය සමඟ සසඳන විට, එම ප්‍රමාණකරණයන් දේශගුණික විපර්යාසවල බලපෑම අවතක්සේරු කරන බව පෙනෙනවා”
මිය ගිය පුද්ගලයින්ගේ සංඛ්‍යාව හෝ ආර්ථික හානිය පිළිබඳ දත්ත නොමැති ආන්තික කාලගුණික සිදුවීම් රාශියක් ඇති බව නොයි පැවසීය: “එයින් පෙන්නුම් කරන්නේ අපගේ ඩොලර් බිලියන 140ක සිරස්තල සංඛ්‍යාව සැලකිය යුතු අඩු ප්‍රකාශයක් බවයි.” උදාහරණයක් ලෙස, ඔහු පැවසුවේ, තාප තරංග මරණ දත්ත ඇත්තේ යුරෝපයේ පමණක් බවයි. “සියලු උප සහරා අප්‍රිකාවේ උෂ්ණ තරංග වලින් කී දෙනෙක් මිය ගියාද යන්න අපට අදහසක් නැහැ.”
ලෝක කාලගුණ විද්‍යා සංවිධානයට අනුව 1970 ගණන්වල සිට ආන්තික කාලගුණික විපත්වලින් වාර්තා වූ පාඩු හත් ගුණයකින් වැඩි වී ඇත. කෙසේ වෙතත්, ගෝලීය උණුසුමෙහි බලපෑම ජනගහන වර්ධනයෙන්, නාගරික සංක්‍රමණයෙන් සහ ආපදා වඩා හොඳින් වාර්තා කිරීමෙන් වෙන් කිරීම දුෂ්කර ය.
Nature Communications සඟරාවේ ප්‍රකාශයට පත් කරන ලද මෙම අධ්‍යයනය, දේශගුණික විපර්යාස ආන්තික කාලගුණික සිදුවීම් උග්‍ර කළ ආකාරය මත පදනම්ව වෙනස් ප්‍රවේශයක් ගෙන ඇත. “ආරෝපණය” අධ්‍යයනයන් සිය ගණනක් සිදු කර ඇති අතර, ගෝලීය උණුසුම ආන්තික කාලගුණික සිදුවීම් කොපමණ නිතර සිදු කළේද යන්න ගණනය කරයි. මෙමගින් මිනිසා විසින් උණුසුම් වීමෙන් සිදුවන හානියේ කොටස තක්සේරු කිරීමට ඉඩ සලසයි.
පුද්ගලයන් 10 දෙනෙකු මිය ගිය හෝ 100 දෙනෙකු පීඩාවට පත් වූ හෝ රට හදිසි තත්වයක් ප්‍රකාශයට පත් කළ හෝ ජාත්‍යන්තර ආධාර ඉල්ලා සිටින සියලුම ආපදා පිළිබඳ පවතින දත්ත සම්පාදනය කරන ජාත්‍යන්තර ආපදා දත්ත ගබඩාවේ වාර්තා කර ඇති හානිය සඳහා පර්යේෂකයන් මෙම කොටස් යොදන ලදී.
මධ්‍යම ඇස්තමේන්තුව වසරකට ඩොලර් බිලියන 140ක සාමාන්‍ය දේශගුණික පිරිවැයක් වන අතර එය ඩොලර් බිලියන 60 සිට ඩොලර් බිලියන 230 දක්වා පරාසයක පවතී. මෙම ඇස්තමේන්තු, ලෝකයේ වැඩි වැඩියෙන් දක්නට ලැබෙන ආන්තික උෂ්ණත්වයට වඩා සාමාන්‍ය ගෝලීය උෂ්ණත්වයේ වෙනස්වීම් මත පදනම් වූ පරිගණක ආකෘතිවලට වඩා බෙහෙවින් වැඩි ය.
ඉහළම සමස්ත දේශගුණික පිරිවැය සහිත වසර 2003 දී තාප තරංගයක් යුරෝපයට පහර දුන් විට; 2008 දී නාර්ගිස් සුළි කුණාටුව මියන්මාරයට පහර දුන් විට සහ 2010 දී නියඟය සෝමාලියාවට සහ රුසියාවට තාප තරංගයක් ඇති වූ විට වාර්තා විය. 2005 සහ 2017 දී දේපළ වටිනාකම් ඉහළ මට්ටමක පවතින එක්සත් ජනපදයට සුළි කුණාටු ඇති වූ විට දේපළ හානි වැඩි විය.
විශ්ලේෂණය සඳහා ඩොලර් මිලියන 7ක අහිමි වූ ජීවිතයක සංඛ්‍යානමය වටිනාකමක් භාවිතා කරන ලදී. එය එක්සත් ජනපද සහ එක්සත් රාජධානියේ රජයන් විසින් භාවිතා කරන ලද සංඛ්‍යාවල සාමාන්‍යයකි. “අපි ජීවිතයකට මිලක් නියම කරනවා කියන අදහසින් බොහෝ අය අපහසුතාවයට පත් වෙනවා,” නොයි පැවසීය. “නමුත් මෙය ඉතා සම්මත ආර්ථික පරිචයක් වන අතර, අවසානයේ දී, විවිධ දේවල ආයෝජනවල වටිනාකම ගැන තීරණ ගැනීමට අපට අවශ්‍ය වන බැවිනි.”
නෝයි පැවසුවේ, ආන්තික කාලගුණයෙන් දුප්පත් රටවලට සිදුවන හානිය නොතකා, යටිතල පහසුකම්වලට සිදුවන ආර්ථික හානිය සලකා බැලීමෙන් පමණක් ධනවත් රටවලට වියදම් ඇස්තමේන්තු විශාල ලෙස විකෘති වන බවයි. ඔහු ඩොලර් බිලියන 140 ක හානියක් ඇස්තමේන්තුගත ධනවත් රටවල් දුප්පත් රටවලට පොරොන්දු වූ ඩොලර් බිලියන 100 ට වෙනස් කළ නමුත් තවමත් සම්පූර්ණයෙන් ලබා දී නොමැති අතර එම මුදලින් 90% විමෝචනය කපා හැරීම සඳහා බව සඳහන් කළේය. මෙම සංඛ්‍යා පොසිල ඉන්ධන කර්මාන්තය විසින් වසරකට ඩොලර් ට්‍රිලියන 7ක සහනාධාර සමඟ ද වෙනස් වේ.
2022 දී පැවති එක්සත් ජාතීන්ගේ දේශගුණ සමුළුවේ Cop27 හි දී, දේශගුණය ආශ්‍රිත ව්‍යසනයන්ගෙන් පසු දුප්පත් අයට නැවත ගොඩනැගීමට උපකාර කිරීම සඳහා පාඩු හා හානි අරමුදලක් පිහිටුවීමට රටවල් එකඟ විය. “අරමුදලෙහි අපට කොපමණ මුදලක් අවශ්‍යද යන්න පිළිබඳ අංක දැමීම ආරම්භ කිරීමට ඔබට අපගේ ක්‍රමවේදය භාවිතා කළ හැකියි” නෝයි පැවසීය.
ඉතා මැනවින්, ආන්තික කාලගුණික සිදුවීමක් පිළිබඳ ඉක්මන් ආරෝපණ අධ්‍යයනයක් දේශගුණයට සම්බන්ධ හානිය තක්සේරු කර වේගවත් අරමුදල් බෙදා හැරීමකට තුඩු දෙනු ඇතැයි ඔහු පැවසීය: “එය රටවල් සඳහා යම් ආකාරයක රක්ෂණ ක්‍රමයක් වනු ඇත.” දේශගුණික නඩු වල හානිය තීරණය කිරීම සඳහා ද ක්‍රමවේදය ප්‍රයෝජනවත් විය හැකි බව ඔහු පැවසීය.
අධ්‍යයන කණ්ඩායමේ කොටසක් නොවන ලෝක බැංකුවේ ආචාර්ය ස්ටෙෆන් හැලෙගට් මෙසේ පැවසීය: “ප්‍රධාන පණිවිඩය නම් දේශගුණික විපර්යාස දෘශ්‍යමාන ලෙස ව්‍යසනවලින් ගෝලීය ආර්ථික පාඩු වැඩි කරන බවයි. ආර්ථික වර්ධනය සහ නාගරීකරණය වැනි අනෙකුත් සාධක සමඟ සසඳන විට දේශගුණික විපර්යාස බලපෑම් නොසැලකිය හැකි බව ඇතැමුන් ප්‍රකාශ කිරීමත් සමඟ මෙය මතභේදාත්මක මාතෘකාවක් වී තිබෙනවා. මෙම අධ්‍යයනය භෞතික සිදුවීම සඳහා ආරෝපණය දෙස බලනවා. එය වඩාත් සරල, ශක්තිමත්, සහ එය ඒත්තු ගැන්විය හැකි අවස්ථාවක් සපයනවා. එය නැගී එන ක්ෂේත්‍රයක් වන අතර අවිනිශ්චිතතා ඇත්තෙන්ම විශාලයි. අධ්‍යයනයේ එක් පාඩමක් නම් ගෝලීය පර්යේෂණ මධ්‍යස්ථාන (වැඩි වශයෙන් ධනවත් රටවල පිහිටා ඇති) දුප්පත් රටවල සිදුවෙමින් පවතින දේ පිළිබඳව වැඩිපුර වැඩ කළ යුතු බවයි’’
https://www.theguardian.com/environment/2023/oct/09/climate-crisis-cost-extreme-weather-damage-study
