අලුත් අවුරුද්දක් යනු බොහෝ විට බලාපොරොත්තුවේ කාලයක් වන අතර සමහර විට නව ආරම්භයක් සඳහා අවස්ථාවක් විය හැකියි. නමුත් අපි 2024 ආරම්භ කරන විට, අපගෙන් බොහෝ දෙනෙකුට අපේ පෘථිවියේ අනාගතය ගැන බලාපොරොත්තු රහිත බවක් – බියක් පවා දැනේ නම් එය තේරුම් ගත හැකියි. මම දන්නවා මට සමහර වෙලාවට එහෙම හිතෙනවා.
දින දර්ශන පිටුව පෙරළෙන විට, ඉදිරි කාර්යය භයානක බව පෙනෙනවා. කාබන් විමෝචනය අඛණ්ඩව වැඩි වන නමුත් විද්‍යාඥයන් පවසන්නේ මෙම දශකය අවසන් වන විට 2019 මට්ටමට සාපේක්ෂව 43% කින් විමෝචනය අඩු කළ යුතු බවයි. ගෙවී යන සෑම දිනකම, හදිසිතාව වර්ධනය වෙමින් තිබෙනවා. එය අපගේ මීළඟ හදිසි කාර්යය වෙත මා යොමු කරනවා. අපේ බලාපොරොත්තු සුන් නොවන බවට වග බලා ගැනීමයි මගේ වගකීම. ඉතින්, මේ තීරණාත්මක අවස්ථාවේදී, අපට ටිකක් ශුභවාදීව හැරවිය හැක්කේ කොතැනටද? COP28 හි ඩුබායිහිදී මා සමඟ කතා කළ බොහෝ දේශගුණික නායකයින් පැවසුවේ ඔවුන්ගේ බලාපොරොත්තුව තිබෙන්නේ යමක් ‘ඉක්මනින් වෙනස් කිරීමට මානව වර්ගයා සතු ඇදහිය නොහැකි හැකියාව’ තුළ බවයි.
ඇත්ත වශයෙන්ම, සමහර ප්‍රවීණයන් පවසන්නේ අපගේ සාමූහික ප්‍රයත්නයන් විසින් එම අත්‍යවශ්‍ය දේශගුණික ඉලක්ක කරා ළඟා වීමට අපට උපකාර කළ හැකි “ධනාත්මක ඉඟි” කිහිපයක අද්දර සිටින බවයි. මේවා මේ වසරේ හොඳ ආකාරයෙන් ඵලදායී වෙනසක් ඇති කළ හැකි හැරවුම් ලක්ෂ්‍යයි.
ඉතිං ධනාත්මක ඉඟි ලකුණු මෙතරම් පරිවර්තනීය වන්නේ මන්දැයි ඔබ දන්නවාද ?
2020 සිට 2022 දක්වා විද්‍යුත් වාහන (Electric Vehicles – Evs) අලෙවිය තුන් ගුණයකින් ඉහළ ගොස් තිබෙනවා. තවද ඒවා 2024 දී තවත් 35%කින් ඉහළ යාමට ඉඩ ඇති අතර, 2024 දී අලෙවි වන සෑම මෝටර් රථ පහකින්ම ඒකක් නව විද්‍යුත් මෝටර් රථයක් වෙනවා. ජාත්‍යන්තර බලශක්ති ඒජන්සිය (International Energy Agency – IEA) ඇස්තමේන්තු කර ඇත්තේ විද්‍යුත් මෝටර් රථ මගින් මෙම දශකය අවසන් වන විට දිනකට තෙල් බැරල් මිලියන පහක් ඉතිරි කර ගනු ඇති බවයි.
- විදුලි වාහන
2020 සිට 2022 දක්වා විද්‍යුත් වාහන (Electric Vehicles – Evs) අලෙවිය තුන් ගුණයකින් ඉහළ ගොස් තිබෙනවා. තවද ඒවා 2024 දී තවත් 35%කින් ඉහළ යාමට ඉඩ ඇති අතර, 2024 දී අලෙවි වන සෑම මෝටර් රථ පහකින්ම ඒකක් නව විද්‍යුත් මෝටර් රථයක් වෙනවා. ජාත්‍යන්තර බලශක්ති ඒජන්සිය (International Energy Agency – IEA) ඇස්තමේන්තු කර ඇත්තේ විද්‍යුත් මෝටර් රථ මගින් මෙම දශකය අවසන් වන විට දිනකට තෙල් බැරල් මිලියන පහක් ඉතිරි කර ගනු ඇති බවයි.
විද්‍යුත් මෝටර් රථ ඉල්ලුම වැඩි වන විට, මිල අඩු කිරීමට නව තරඟයක් සකස් කර තිබෙනවා. ඇත්ත වශයෙන්ම, චීන මෝටර් රථ නිෂ්පාදකයා වන BYD මෑතකදී ලොව ඉහළම විද්‍යුත් වාහන විකුණුම්කරු ලෙස Tesla අභිබවා ගියා.
- පුනර්ජනනීය බලශක්තිය
හරිත බලශක්ති තාක්ෂණයේ මිල (සූර්ය පැනල සිට බැටරි දක්වා) ඇදහිය නොහැකි වේගයකින් පහත වැටී තිබෙනවා. ඒ කියන්නේ බහුතර රටවල් වල අලුත් ෆොසිල ඉන්ධන බලාගාර හදනවට වඩා අලුත් සූර්ය සහ සුළං බලාගාර හදන එක ලාබයි. ඊළඟට, පවතින බලාගාරවල ගල් අඟුරු දහනය කරනවාට වඩා සූර්ය පැනල දැමීම ලාභදායී වීමට නියමිතව තිබෙනවා. බොහෝ සංවර්ධනය වෙමින් පවතින රටවල් පොසිල ඉන්ධන සම්පූර්ණයෙන්ම අත්හැරීමට බලාපොරොත්තුවෙන් සිටින අතර මිල අඩු පිරිසිදු විදුලිය බලශක්ති භාවිතයේ කේන්ද්‍රය වීමට නියමිතව තිබෙනවා.
- චීනයේ වෙනස් වීම
2024 දී චීනයේ ෆොසිල ඉන්ධන භාවිතය උපරිම වනු ඇතැයි අපේක්ෂා කරන අතර IEA ට අනුව 2025 දී එය පහත වැටීම ආරම්භ වනු ඇතැයි පුරෝකථනය කර තිබෙනවා. 2025 වන විට, මුළු රටම බල ගැන්වීමට ප්‍රමාණවත් තරම් පුනර්ජනනීය විදුලිය චීනය සතුව ඇතැයි ජාත්‍යන්තර බලශක්ති ඒජන්සිය අපේක්ෂා කරනවා. චීනය ලෝකයේ ඉහළම කාබන් දූෂකයා බව අපි අමතක නොකළ යුතුයි. එබැවින් චීනය සඳහා ඉඟි ලක්ෂ්‍යයක් දේශගුණික විපර්යාස සඳහා ධනාත්මක ඉඟි ලක්ෂ්‍යයක් විය හැකියි.
පසුගිය මාසයේ අපි සාකච්ඡා කළ පරිදි, රටවල් බලාපොරොත්තු වූ සියල්ල ඩුබායිහිදී ලැබුණේ නැහැ. නමුත් සමුළුව අවසානයේ බලවත් ගිවිසුම් කිහිපයක් ඇතුළත් වුණා. 2030 වන විට ඔවුන්ගේ පුනර්ජනනීය බලශක්ති ධාරිතාව තුන් ගුණයකින් වැඩි කිරීමටත් බලශක්ති කාර්යක්ෂමතාව දෙගුණ කිරීමටත් ජාතීන් පොරොන්දු වීම වැදගත් කරුණක්. IEA පවසන්නේ එය අපගේ දේශගුණික ඉලක්ක වෙතට තුනෙන් එකක් පමණ සමීප කළ හැකි බවයි.
- COP28
පසුගිය මාසයේ අපි සාකච්ඡා කළ පරිදි, රටවල් බලාපොරොත්තු වූ සියල්ල ඩුබායිහිදී ලැබුණේ නැහැ. නමුත් සමුළුව අවසානයේ බලවත් ගිවිසුම් කිහිපයක් ඇතුළත් වුණා. 2030 වන විට ඔවුන්ගේ පුනර්ජනනීය බලශක්ති ධාරිතාව තුන් ගුණයකින් වැඩි කිරීමටත් බලශක්ති කාර්යක්ෂමතාව දෙගුණ කිරීමටත් ජාතීන් පොරොන්දු වීම වැදගත් කරුණක්. IEA පවසන්නේ එය අපගේ දේශගුණික ඉලක්ක වෙතට තුනෙන් එකක් පමණ සමීප කළ හැකි බවයි.
ඩුබායි හි නායකයින් ද පළමු වතාවට පොසිල ඉන්ධනවලින් ඉවත් විය යුතු බව ඉල්ලා සිටීම ධනාත්මක ලකුණක්. එයට විශාල අනතුරු ඇඟවීම් කිහිපයක් ඇතුළත් වූ නමුත් එම සංඥාව දේශගුණික නායකත්වයේ විශාල ඉඟියක් විය හැකියි.
- ඔබ
ඔව්, ඔබට දේශගුණය සඳහා විශාල වෙනසක් කළ හැකියි. ප්‍රජාවන් සහ රටවල් හරහා ගුණ කළ විට කුඩා පියවර විශාල බලපෑමක් ඇති කළ හැකියි. ඔබ කන ආකාරය, ගමන් කරන ආකාරය හෝ ඇඳුම් මිලදී ගන්නා ආකාරය නැවත ඇගයීමට ලක් කළත් එය ප්‍රබල බලපෑමක්. එසේම කුඩා නමුත් බලපෑම් සහගත වෙනස්කම් කිරීමට බොහෝ ක්‍රම තිබෙනවා. අපි දැන් ඒ වෙත අවධානය යොමු කළ යුතුව තිබෙනවා.
Carl Nasman – Washington DC – BBC Future Earth ඇසුරිණි.
