මේ වසරේ ගෝලීය උණුසුම සෙල්සියස් අංශක 1.5 ඉක්මවා යනු ඇති බව නාසා ආයතනයේ හිටපු ජ්‍යෙෂ්ඨ විද්‍යාඥයෙක් වන ජේම්ස් හැන්සන් පවසයි
මෙම වසරේ මැයි මාසය වන විට ගෝලීය උණුසුම ඉහළ යාම සෙල්සියස් අංශක 1.5ක සීමාව ඉක්මවා යනු ඇතැයි නාසා ආයතනයේ ඉහළ පෙළේ විද්‍යාඥයෙක් වන ජේම්ස් හැන්සන් / James Hansen පවසයි.
පෘථිවිය නව අධි උණුසුම් යුගයකට පිවිසීම වැළැක්වීම සඳහා ජාත්‍යන්තරව එකඟ වූ සීමා වන වන සෙල්සියස් අංශක 1.5ක සීමාව 2024 දී ඉක්මවා යනු ඇතැයි හැන්සන් අනතුරු අඟවා තිබේ.
1980 ගණන්වල දේශගුණික විපර්යාසවල අන්තරායන් පිළිබඳව ලොවට අනතුරු ඇඟවීමේ ගෞරවයට පාත්‍ර වූ හැන්සන් පැවසුවේ ස්වභාවිකව නැවත ඇති වන එල් නිනෝ දේශගුණික සිදුවීමෙන් විස්තාරණය කරන ලද පොසිල ඉන්ධන දහනය නිසා ඇති වන ගෝලීය උණුසුම මෙම වසරේ මැයි මාසය සෙල්සියස් අංශක 1.5ක සීමාව ඉක්මවා යනු ඇති බවයි. එය කාර්මිකකරණයට පෙර අත්විඳින ලද සාමාන්‍යයට වඩා 1.7C (3F) තරම් ඉහළ අගයක් ගන්නා බව ද හැන්සන් පෙන්වා දුන්නේය.
මැයි සිට මාස 12ක කාලය තුළ මනින ලද මෙම ඉහළ උෂ්ණත්වය, ගල් අඟුරු, තෙල් සහ ගෑස් ආධිපත්‍යයට පෙර කාලයට වඩා ගෝලීය උණුසුම 1.5C දක්වා සීමා කිරීමට රජයන් විසින් කරන ලද කැපවීම ඉබේම කඩ නොකරනු ඇත. විද්‍යාඥයින් පවසන්නේ 2030 ගණන්වල යම් අවස්ථාවක මෙම අවස්ථාව බොහෝ දුරට සිදුවනු ඇති බවයි.
නමුත් හැන්සන් පැවසුවේ සාමාන්‍යයෙන් සාමාන්‍ය ගෝලීය උණුසුම ඉහළ නංවන එල් නිනෝ ක්ෂය වීමෙන් පසුව වුවද (ඊළඟ වසරවල කාලසීමාව) එකට ගත් විට, තවමත් සාමාන්‍ය 1.5C සීමාවේ පවතිනු ඇති බවයි.
හැන්සන් මෙසේ ද පැවසුවේය. “අපි දැන් 1.5C ලෝකයට ගමන් කිරීමේ ක්‍රියාවලියක යෙදී සිටිනවා. එය සිදුවන බව අපට සහතික කොටම පැවසිය හැකියි”
තවත් සමහර දේශගුණ විද්‍යාඥයන් විසින් මතභේදයට ලක් කරන ලද මතයක් හැන්සන් විසින් ප්‍රවර්ධනය කර ඇත. පෘථිවිය විසින් සූර්යයාගෙන් අවශෝෂණය කර ගන්නා ශක්ති ප්‍රමාණය සහ අභ්‍යවකාශයට නැවත පැමිණෙන ප්‍රමාණය අතර පුළුල් වන පරතරය හේතුවෙන් ගෝලීය උණුසුම වේගවත් වන බව හැන්සන් පෙන්වා දී ඇත.
“1.5C ලෝකය හරහා ගමන් කිරීම සැලකිය යුතු සන්ධිස්ථානයක් වන්නේ එක්සත් ජාතීන්ගේ සංවිධානය විසින් එහි විද්‍යාත්මක උපදේශක ආයතනය වන IPCC යේ අනුග්‍රහය ඇතිව පවසන කතාව නිවැරදි නොවන බව එයින් පෙන්නුම් කරන නිසයි. අපි 1.5C ලෝකයකට ගමන් කරන්නේ නැහැ. අපි 2024 දී එය හරහා ගමන් කරනවා. අපි ලෝකයේ ශක්ති සමතුලිතතාවයට බලපෑම් කිරීමට අරමුණු සහගත ක්‍රියාමාර්ග නොගන්නේ නම් 2030 ගණන්වලදී අපි 2C ලෝකය හරහා ගමන් කරන බව නිසැකවම පැවසිය හැකියි” හැන්සන් පැවසීය.
පසුගිය 2023 වසර මෙතෙක් වාර්තා වූ උණුසුම්ම වසර වූ අතර පැසිෆික් සාගරයේ කොටස් උණුසුම් කරන සහ සාමාන්‍යයෙන් සමස්ත ගෝලීය ඉහළ දැමීමට හේතුවන එල් නිනෝ තත්ත්වය වියැකී යාමට පෙර පසුගිය වසරට වඩා මේ වසරේ උෂ්ණත්වය ඉහළ යාම ප්‍රබල වනු ඇතැයි අපේක්ෂා කෙරේ.
පසුගිය දෙසැම්බරයේ ඩුබායි හි පැවති එක්සත් ජාතීන්ගේ දේශගුණික සාකච්ඡාවලදී රැස්වූ රජයන් ගෝලීය උෂ්ණත්වය සෙල්සියස් අංශක 1.5 දක්වා ඉහළ යාම වැළැක්වීමට පැරිස් කැපවීම නැවත තහවුරු කරන ලදී. නමුත් විද්‍යාඥයන් අනතුරු අඟවා ඇත්තේ ලෝකය තවමත් නිවැරදි මාවත පැමිණ නැති බවය. ඉහළ හරිතාගාර වායු විමෝචනය සහ දැවැන්ත තෙල් හා ගෑස් කැණීම් සඳහා අඛණ්ඩ සැලසුම් මීට හේතු වී ඇත. මේ අතර ෆොසිල ඉන්ධනවලින් සිදුවන කාබන් විමෝචනය පසුගිය වසරේ තවත් වාර්තාගත ඉහළ අගයක් වාර්තා කළේය.
1.5C ඉලක්කය විද්‍යාත්මක ඉලක්කයක් වන නමුත් එය දේශපාලන ඉලක්කයක් ද වන අතර, පර්යේෂකයන් පවසන්නේ ලෝකය මෙම උෂ්ණත්ව සීමාව ඉක්මවා ගියහොත් තාප තරංග, නියඟ, ගංවතුර සහ වෙනත් විපත් සම්බන්ධයෙන් නරක බලපෑම් ඇති වනු ඇති බවයි. සංවර්ධනය වෙමින් පවතින රටවල් සහ කුඩා දූපත් රාජ්‍යයන් මුහුදු මට්ටම ඉහළ යාමෙන් සහ ආන්තික කාලගුණයෙන් පැවැත්මේ අවදානමට ලක්ව ඇත.
මෙම වසර සෙල්සියස් අංශක 1.5ක සීමාව ඉක්මවා යන යුගයක ආරම්භය සනිටුහන් කරන බවට හැන්සන්ගේ ප්‍රකාශය අනෙකුත් විද්‍යාඥයින් විසින් ද තහවුරු කර ඇත. ඩියුක් විශ්ව විද්‍යාලයේ දේශගුණ විද්‍යාඥයෙකු වන Drew Shindell පැවසුවේ එල් නිනෝ හේතුවෙන් මෙම වසර “අසාමාන්‍ය ලෙස උණුසුම් එකක්” වූ බවත්, 1.5C ඉලක්කය අතුරුදහන් වී ඇත්ද යන්න ඉදිරි වසරවලදී නිවැරදි ලෙස විනිශ්චය කරනු ඇති බවත්ය.
නමුත් ඔහු පැවසුවේ ලෝකය මෙම ලක්ෂ්‍යය ඉක්මවා ඇති අතර 1.5C සීමාව බොහෝ විට පහර දෙනු ඇත්තේ “2020 ගණන්වල මිස 2030 ගණන්වල නොවන බවයි. මෑත වසරවල ලෝකය වේගයෙන් උණුසුම් වී ඇති බව ද Drew Shindell පැවසුවේය.
“මගේ මතය අනුව, එය 2024 හෝ 2027 වුවද අපට විශාල වෙනසක් කිරීමට ඇති හැකියාව සීමිතයි. අප වහාම ගමන් මාර්ගය වෙනස් කළ යුතුයි. නැතහොත් 1.5C ඉලක්කය අත්හැර දැමීමට සිදු වූ ආකාරයටම 2C ට වඩා අඩු මට්ටමක තබා ගැනීමේ හැකියාව අපට අහිමි වේවි Shindell පැවසීය.
Stripe and Berkeley Earth හි දේශගුණ විද්‍යාඥයෙකු වන Zeke Hausfather පැවසුවේ “මම හැන්සන් සමඟ මදක් එකඟ වන්නේ නැහැ” එල්නිනෝ වලට ප්‍රතිලෝම දේශගුණික තත්ත්වයක් වන La Niña ක්‍රියාත්මක වූ පසු ගෝලීය උෂ්ණත්වය පූර්ව කාර්මික කාලයට වඩා 1.4C ට වඩා අඩු නොවන බව Hausfather පැවසුවේය. “නමුත් පෘථිවිය දිගටම උණුසුම් වන බැවින් දිගු කාලීනව එවැනි උෂ්ණත්වයන් තවදුරටත් දැකගත හැකි වන එකක් නැහැ,” Hausfather පැවසුවේ 2030 ගණන්වල මුල් භාගයේදී දිගු කාලීන සාමාන්‍යය 1.5C සම්පූර්ණයෙන් පසු කරනු ඇතැයි තමා තවමත් අපේක්ෂා කරන බවයි.
දේශගුණ පර්යේෂක ඇන්ඩෘ ඩෙස්ලර් පැවසුවේ 1.5C බාධකය බිඳ දැමීමට “අවුරුදු 10ක්” ගතවනු ඇතැයි තමන් අපේක්ෂා කරන නමුත් හැන්සන්ගේ අදහස් බැරෑරුම් ලෙස ගත යුතු බවයි. “ජිම් බොහෝ විට ඉතිහාසයේ ශ්‍රේෂ්ඨතම දේශගුණ විද්‍යාඥයා විය හැකියි. එබැවින් ඔහු සමඟ එකඟ නොවීමට මම පසුබට වෙනවා. ඊට හේතුව සමහර විට ඔහු නිවැරදි විය හැකියි,” ඩෙස්ලර් පැවසීය.
ලෝකයේ උෂ්ණත්වය සෙල්සියස් අංශක 1.5 ක බාධකය බිඳ දැමීමට වුවද, පර්යේෂකයන් අවධාරණය කරන්නේ, දේශගුණික බලපෑම්වල බරපතලකම හැඩගැස්වීමේදී සැලකිය යුතු අංශකයක සෑම කොටසක්ම එකතු කිරීමත් සමඟ සියල්ල ආපසු හැරවිය නොහැකි ලෙස නැති වී යනු ඇතැයි මින් අදහස් නොවන බවයි. වත්මන් ආණ්ඩු කාබන් විමෝචනය කපා හැරීමට ප්‍රතිඥා දීම හේතුවෙන් මේ සියවසේ අවසානය වන විට ලෝකය අවම වශයෙන් 2.5C උණුසුම් වීමක් කරා ගමන් කරනු ඇති බව විද්‍යාඥයින්ගේ අදහසයි.
මැසචුසෙට්ස් තාක්‍ෂණ ආයතනයේ දේශගුණික සහ කාලගුණ විද්‍යා විශේෂඥ කෙරී එමානුවෙල් පැවසුවේ “යම් නිශ්චිත සීමාවක් ගැන කනස්සල්ලෙන් සිටින විට අපි වැරදි ප්‍රශ්නයකට ආමන්ත්‍රණය කරන බව මම සිතනවා. දේශගුණික විපර්යාසවල මැජික් අංක නැහැ. එහි ඇත්තේවේගයෙන් වර්ධනය වන අවදානමක් පමණයි”
1.2C පමණ ගෝලීය උණුසුමකින් දැනටමත් අධිආරෝපණය වෙමින් පවතින මෑත කාලීන දරුණු තාප තරංග, ලැව්ගිනි සහ කුණාටු ගැන එමානුවෙල් පෙන්වා දුන්නේය.
“සමහර විට පෘථිවියේ ජනගහනයෙන් අඩක් අවම වශයෙන් එක් කාලගුණික ව්‍යසනයකට මුහුණ දුන් පසු, ඔවුන් තම නායකයින්ට ක්‍රියා කිරීමට බලකරනු ඇති බව සහතිකව ප්‍රකාශ කළ හැකියි. ඒත් එය එතරම් වේදනාවක් ගෙන නොයනු ඇතැයි මම බලාපොරොත්තු වෙනවා” එමානුවෙල් පැවසුවේය.
https://www.theguardian.com/environment/2024/jan/08/global-temperature-over-1-5-c-climate-change
