නවතම අධ්‍යයනයකින් හෙළි වී ඇත්තේ බෝතල් කළ ජලයේ නැනෝ ප්ලාස්ටික් ලක්ෂ ගණනක් අඩංගු වන බවයි.
2019 සහ 2020 දී ලෝක සෞඛ්‍ය සංවිධානය විසින් කරන ලද විද්‍යාත්මක සාක්ෂි පිළිබඳ ප්‍රධාන සමාලෝචනයක් නිගමනය කළේ ක්ෂුද්‍ර ප්ලාස්ටික් පරිභෝජනය හෝ ආශ්වාස කිරීම මිනිස් සෞඛ්‍යයට අවදානමක් තිබේද යන්න තීරණය කිරීමට තවමත් පර්යේෂණ ඉතා අල්ප බවයි. කෙසේ වෙතත්, කුඩාම කොටස් (මයික්‍රොමීටර 10 ට වඩා අඩු ප්‍රමාණයෙන්) ජීව විද්‍යාත්මකව ලබා ගැනීමට ඉඩ ඇති බවට එය අනතුරු ඇඟවීය. මිනිසුන්ට නිරාවරණය වීම අවම කිරීම සඳහා ප්ලාස්ටික් දූෂණය අවම කරන ලෙස ලෝක සෞඛ්‍ය සංවිධානය විසින් ද ඉල්ලා ඇත.
පෘථිවියේ සෑම කොටසකම ක්ෂුද්‍ර ප්ලාස්ටික් (Microplastics) සොයාගෙන ඇත. මෙම මානව විද්‍යාත්මක ද්‍රව්‍යයේ කුඩා අංශු ඇන්ටාක්ටික් මුහුදු අයිස්වල, ගැඹුරුම සාගර අගල්වල වෙසෙන සාගර සතුන්ගේ බඩවැලේ සහ ලොව පුරා පානීය ජලයේ තැන්පත් වී ඇති බව සොයාගෙන ඇත.
දැන් නව අධ්‍යයනයකින් හෙළි වී ඇත්තේ බෝතල් කළ ජලයේ කලින් ඇස්තමේන්තු කළ ප්‍රමාණයට වඩා 100 ගුණයක් කුඩා ප්ලාස්ටික් කැබලි අඩංගු විය හැකි බවයි. එක්සත් ජනපදයේ Columbia සහ Rutgers විශ්වවිද්‍යාලවල පර්යේෂකයන් විසින් කරන ලද අධ්‍යයනයකට අනුව සාමාන්‍ය බෝතල් කළ ජලය ලීටරයක නැනෝ ප්ලාස්ටික් කොටස් මිලියන හතරෙන් එකක් පමණ අඩංගු වේ. පර්යේෂකයන් විසින් සාමාන්‍ය බෝතල් කළ ජල සන්නාම තුනක සාම්පල පහක් විශ්ලේෂණය කළ අතර සාමාන්‍යයෙන් 240,000ක් පමණ වන නැනෝප්ලාස්ටික් මට්ටම් ලීටරයකට 110,000 සිට 400,000 දක්වා පරාසයක පවතී. විද්‍යාඥයින් පවසන්නේ ප්ලාස්ටික් බොහොමයක් බෝතලය තුළින්ම එන බව පෙනෙන අතර ප්ලාස්ටික් ශරීරගත වීම බරපතළ සෞඛ්‍ය අවදානමක් ඇති කරයිද යන්න තවම නොදන්නා බවයි.
2019 සහ 2020 දී ලෝක සෞඛ්‍ය සංවිධානය විසින් කරන ලද විද්‍යාත්මක සාක්ෂි පිළිබඳ ප්‍රධාන සමාලෝචනයක් නිගමනය කළේ ක්ෂුද්‍ර ප්ලාස්ටික් පරිභෝජනය හෝ ආශ්වාස කිරීම මිනිස් සෞඛ්‍යයට අවදානමක් තිබේද යන්න තීරණය කිරීමට තවමත් පර්යේෂණ ඉතා අල්ප බවයි. කෙසේ වෙතත්, කුඩාම කොටස් (මයික්‍රොමීටර 10 ට වඩා අඩු ප්‍රමාණයෙන්) ජීව විද්‍යාත්මකව ලබා ගැනීමට ඉඩ ඇති බවට එය අනතුරු ඇඟවීය. මිනිසුන්ට නිරාවරණය වීම අවම කිරීම සඳහා ප්ලාස්ටික් දූෂණය අවම කරන ලෙස ලෝක සෞඛ්‍ය සංවිධානය විසින් ද ඉල්ලා ඇත.
නමුත් ඇත්ත වශයෙන්ම ක්ෂුද්‍ර ප්ලාස්ටික් වළක්වා ගත හැකිද? මෙන්න ඔවුන් සොයාගත් ස්ථාන ගැන අපි දන්නා දේ.
- ක්ෂුද්‍ර ප්ලාස්ටික් ඔබේ ආහාර වේලෙහි ඇත
ප්ලාස්ටික් යනු ජලයේ පමණක් නොවේ, ඒවා කෘෂිකාර්මික ඉඩම්වල ද බහුලව පැතිරී ඇති අතර අප ගන්නා ආහාරවල පවා අන්තර්ගත විය හැකිය. 2022 විශ්ලේෂණයකට අනුව, පොහොර ලෙස භාවිතා කරන අපද්‍රව්‍ය රොන්මඩ හේතුවෙන් එක්සත් ජනපද ගොවිබිම් අක්කර මිලියන 20ක් පමණ දූෂණය වී ඇත. මෙම රොන් මඩෙහි ක්ෂුද්‍ර ප්ලාස්ටික් සහ PFAS (per- සහ polyfluoroalkyl ද්‍රව්‍ය) අඩංගු වේ. එය “සදහටම රසායනික / forever chemicals” ලෙසද හැඳින්වේ. එක්සත් රාජධානියේ කාඩිෆ් විශ්ව විද්‍යාලයේ අධ්‍යයනයකින් හෙළි වූයේ සෑම වසරකම ක්ෂුද්‍ර ප්ලාස්ටික් අංශු ට්‍රිලියන 86 සිට ට්‍රිලියන 710 දක්වා යුරෝපීය ගොවිබිම් දූෂණය වන බවයි.
මෙයින් අදහස් කරන්නේ (නොදැනුවත්වම) අප ගන්නා සෑම ආහාර වේලකදීම කුඩා ප්ලාස්ටික් කැබලි අනුභව කරන බවයි. නමුත් සමහර ශාක මෙම ප්ලාස්ටික් අනෙක් ඒවාට වඩා අවශෝෂණය කර ගන්නා බව පෙනේ. නිදසුනක් වශයෙන්, සමහර විශ්ලේෂණයන් පෙන්නුම් කරන්නේ ප්ලාස්ටික් ශාක මුල්වල එකතු වන බවයි. එනම් සලාද කොළ වැනි කොළ එළවළු කැරට්, රාබු සහ ටර්නිප් වලට වඩා අඩු සාන්ද්‍රණයක් තිබිය හැකිය. ක්ෂුද්‍ර ප්ලාස්ටික් ශරීරගත වීමෙන් ඇති වන සෞඛ්‍ය බලපෑම් තවමත් පැහැදිලි නැතත්, ඒවා මිනිස් රුධිරයට ඇතුළු වන බව සොයාගෙන ඇත . ( ඔබ අනුභව කරන පලතුරු සහ එළවළු වලට ක්ෂුද්‍ර ප්ලාස්ටික් ඇතුළු වන ආකාරය ගැන වැඩිදුර සොයා බලන්න .)
- දිරායන ප්ලාස්ටික් වලට උදව් කළ හැකිද?
තනි භාවිත ප්ලාස්ටික් වලට (single-use plastics) එරෙහිව ඇති ප්‍රතික්‍රියාව නිසා බොහෝ සමාගම් වඩාත් ජෛව හායනයට ලක්විය හැකි හෝ කොම්පෝස්ට් කළ හැකි යැයි කියා ගන්නා විකල්ප භාවිතා කිරීමට උත්සාහ කරයි. නමුත් සමහර අවස්ථාවලදී මෙම විකල්පයන් ඇත්ත වශයෙන්ම ක්ෂුද්‍ර ප්ලාස්ටික් ගැටලුව සංකීර්ණ කරයි. එක්සත් රාජධානියේ Plymouth විශ්ව විද්‍යාලයේ විද්‍යාඥයින් විසින් කරන ලද පර්යේෂණයකට අනුව “ජෛව හායනයට ලක්විය හැකි” ලෙස ලේබල් කරන ලද බෑග් ක්ෂය වීමට වසර ගණනාවක් ගත විය හැකි අතර, පසුව පවා ඒවා බොහෝ දුරට ඒවායේ රසායනික කොටස් වලට වඩා කුඩා කැබලිවලට කැඩී යයි.
- වීදුරු බෝතල් වලට මාරු වීම ගැන කුමක් කිව හැකිද?
ප්ලාස්ටික් ඇසුරුම් මාරු කිරීම නිරාවරණය අඩු කිරීමට උපකාරී විය හැකිය. (ප්ලාස්ටික් බෝතල්වල ජලයට වඩා නළ ජලයේ ක්ෂුද්‍ර ප්ලාස්ටික් මට්ටම් අඩුය). නමුත් එය පාරිසරික ප්‍රතිවිපාක ද ඇති කරයි. වීදුරු බෝතල්වල ඉහළ ප්‍රතිචක්‍රීකරණ අනුපාතයක් ඇති අතර, ඒවාට ප්ලාස්ටික් සහ බීම පෙට්ටි සහ ඇලුමිනියම් කෑන් වැනි ද්‍රව සඳහා භාවිතා කරන අනෙකුත් ඇසුරුම්වලට වඩා ඉහළ පාරිසරික පියසටහනක් ද ඇත. මෙයට හේතුව වීදුරු වලින් සාදන ලද සිලිකා කැණීම ඉඩම් හායනය සහ ජෛව විවිධත්වය අහිමි වීම ඇතුළු සැලකිය යුතු පාරිසරික හානියක් ඇති කළ හැකි බැවිනි. මෙම ප්ලාස්ටික් නොවන භාජන සමඟ වුවද, ක්ෂුද්‍ර ප්ලාස්ටික් වලින් සම්පූර්ණයෙන්ම ගැලවීම දුෂ්කර ය. පෙන්සිල්වේනියා ප්‍රාන්ත විශ්ව විද්‍යාලයේ ෂෙරී මේසන් විසින් මෙහෙයවන ලද අධ්‍යයනවලින් හෙළි වී ඇත්තේ ඒවා නළ ජලයේ පමණක් නොව, බොහෝ ප්ලාස්ටික් දූෂණය වන්නේ ඇඳුම් තන්තු වලින් පමණක් නොව මුහුදු ලුණු සහ බියර් වලින් බවයි.
- ක්ෂුද්‍ර ප්ලාස්ටික් අඩු කිරීමට යමක් කළ හැකිද?
වාසනාවකට මෙන්, යම් බලාපොරොත්තුවක් ඇත. පර්යේෂකයන් අපගේ පරිසරයේ ඇති ප්ලාස්ටික් දූෂණයෙන් මිදීම සඳහා ප්‍රවේශයන් ගණනාවක් සංවර්ධනය කරමින් සිටී. එක් ප්‍රවේශයක් නම්, ක්‍රියාවලියේදී එය බිඳ දමමින් ප්ලාස්ටික් පෝෂණය කරන දිලීර සහ බැක්ටීරියා වෙත හැරීමයි. පොලිස්ටයිරින් ගිල දැමිය හැකි කුරුමිණි කීට විශේෂයක් ද තවත් විභව විසඳුමක් ඉදිරිපත් කර ඇත. තවත් සමහරු ජල පෙරීමේ ක්‍රම හෝ ක්ෂුද්‍ර ප්ලාස්ටික් ඉවත් කළ හැකි රසායනික ප්‍රතිකාර භාවිතා කිරීමට බලා සිටිති.
