පෘථිවියට ළඟා වන සූර්යාලෝකය අඳුරු කිරීමෙන් දේශගුණික විපර්යාසවල බලපෑම් අඩු කිරීම අරමුණු කරගත් මතභේදාත්මක ‘සූර්ය විකිරණ කළමනාකරණ (Solar Radiation Management – SRM) ශිල්පීය ක්‍රම එක්සත් ජාතීන් විසින් නියාමනය කළ යුතු ආකාරය පිළිබඳව එකඟ වීමට රජයන් අසමත් වී ඇත.
පසුගිය දා නයිරෝබි හි පැවති එක්සත් ජාතීන්ගේ පරිසර සමුළුවේදී (United Nations Environment Assembly – UNEA) අප්‍රිකානු රටවල් සමූහයේ නායකත්වයෙන් යුත් සමහර රජයන්ට SRM තහනම් කිරීමට අවශ්‍ය වූ අතර, ස්විට්සර්ලන්තයේ නායකත්වයෙන් යුත් අනෙක් රටවල් නව ප්‍රවේශය පර්යේෂණ කිරීම සඳහා විශේෂඥ මණ්ඩලයක් පිහිටුවීමට තල්ලු කර ඇත.
පසුගිය බදාදා පැවැති සාකච්ඡාවලදී රටවල් එකඟතාවකට පැමිණීමට නොහැකි වූ බැවින්, පවතින තත්ත්වය දිගටම පවතිනු ඇත. සූර්ය විකිරණ කළමනාකරණය දැනට බොහෝ රටවල නීත්‍යානුකූල වන නමුත් කුඩා පරිමාණ විද්‍යාත්මක පර්යේෂණ අධ්‍යයනයන් හැරුණු විට, ජීව විද්‍යාත්මක විවිධත්වය පිළිබඳ සම්මුතිය / Convention on Biological Diversity, යටතේ රජයන් විසින් එකඟ වූ 2010 සිට (SRM ඇතුළත්) භූ ඉංජිනේරු විද්‍යාව පි / geoengineering ළිබඳ තථ්‍ය ගෝලීය තහනමක් ක්‍රියාත්මක වේ.
උදාහරණයක් ලෙස, Make Sunsets නම් ආරම්භක ආයතනයක් 2022 අග භාගයේ සිට එක්සත් ජනපදයේ සහ මෙක්සිකෝවේ සල්ෆර් බැලූන් අහසට යවා ප්‍රකාශිත දේශගුණික ප්‍රතිලාභ විකිණීමට උත්සාහ කරයි. පසුගිය බදාදා, එක්සත් රාජධානියේ රජය SRM ශිල්පීය ක්‍රම පිළිබඳ “අවදානම්-අවදානම විශ්ලේෂණය / risk-risk analyses” ලබා දීම පිළිබඳ පස් අවුරුදු පර්යේෂණ වැඩසටහනක් ප්‍රකාශයට පත් කළේය.
SRM හි “අවදානම සහ අවස්ථා පරීක්ෂා කිරීම / examine risks and opportunities“ සඳහා පළමු එක්සත් ජාතීන්ගේ විශේෂඥ කණ්ඩායම පිහිටුවීම සඳහා ස්විට්සර්ලන්තය UNEA වෙත යෝජනාවක් ඉදිරිපත් කර තිබුණි. මෙම මණ්ඩලය රජයන් විසින් පත් කරන ලද විශේෂඥයන්ගෙන් සහ ජාත්‍යන්තර විද්‍යාත්මක ආයතනවල නියෝජිතයන්ගෙන් සමන්විත වනු ඇත.
මේ සම්බන්ධයෙන් සිය ස්ථාවරය පැහැදිලි කරමින් ස්විට්සර්ලන්ත රජයේ ප්‍රකාශකයෙකු පැවසුවේ ස්විට්සර්ලන්තය “මෙම තාක්ෂණයන් පිළිබඳව, විශේෂයෙන් සිදුවිය හැකි අවදානම් සහ දේශසීමා බලපෑම් පිළිබඳව රාජ්‍යයන් දැනුවත් කිරීම සහතික කිරීමට කැපවී සිටින” බවයි.
අනෙක් අතට අප්‍රිකානු ජාතීන් SRM සක්‍රීය කරන ඕනෑම දෙයකට විරුද්ධ විය. Climate Home විසින් දැක ඇති සාකච්ඡාවේ මුලසුන වෙත ලිපියක් යවමින් අප්‍රිකානු සමූහ සභාපති ඇලික් මුවුන්දිකා අදාළ වැඩපිළිවෙළ අවදානම් බව තර්ක කරමින් SRM (හෝ UN භාෂාවෙන් “භාවිතා නොකිරීම”) භාවිතය වැළැක්වීම සඳහා ගෝලීය පාලන යාන්ත්‍රණයක් යෝජනා කළේය. පරිසරයට ඉතා විශාල වන අතර SRM විකල්පය “සැබෑ දේශගුණික විසඳුම්” යටපත් කරන බව ද ඔහු අවධාරණය කළේය.
“මෙම භයානක තාක්‍ෂණය භාවිතා කිරීම සාධාරණීකරණය කිරීම සඳහා අප්‍රිකාව භාවිතා කිරීමට උත්සාහ කරන අතර, බොහෝ විට දේශගුණික විපර්යාසවල අවදානම තාක්‍ෂණය යෙදවීමේ අවදානමට එරෙහිව කිරා මැන බැලිය යුතුය” යන තර්කය සමඟ ලිපියේ වැඩිදුරටත් සඳහන් වේ. මුවුන්දිකා මෙය හැඳින්වූයේ “බොරු ද්විකෝටිකයක්” ලෙසිනි.
මෙම ගැටලුව සම්බන්ධයෙන් UNEA සාකච්ඡා ප්‍රසිද්ධ නොවීය. නමුත් Climate Home විසින් දැක ඇති විවරණය කරන ලද පාඨයන් පෙන්නුම් කරන්නේ අප්‍රිකානු සමූහයේ ස්ථාවරයට කොලොම්බියාව, මෙක්සිකෝව, ෆීජි සහ වනුවාටු විසින් සහය දුන් බවයි.
සාකච්ඡා කාමරය තුළ සිටි රාජ්‍යතාන්ත්‍රිකයෙක් මාධ්‍ය වෙත පැවසුවේ මෙක්සිකානු රජය ස්විට්සර්ලන්ත යෝජනාව මානව හිමිකම් පිළිබඳ ගැටළු විසඳා නොමැති බවත්, විශේෂඥ කණ්ඩායම යෝජනා කළේ “ඇතුළත් නොවන” බවත්, කෙටුම්පතේ “පූර්වාරක්ෂක ප්‍රවේශය” ඇතුළත් නොවූ බවත්ය.
එක්සත් ජනපදය, සෞදි අරාබිය සහ ජපානය SRM වැනි භූ ඉංජිනේරු ශිල්පීය ක්‍රම ආවරණය කරන සහ විද්‍යාත්මක දැනුමේ හිඩැස් සහ අවිනිශ්චිතතා ආමන්ත්‍රණය කිරීම අරමුණු කරගත් ඊනියා දේශගුණික මැදිහත්වීම් පර්යේෂණ පිළිබඳ ලෝක දේශගුණ පර්යේෂණ වැඩසටහනේ ප්‍රදීපාගාර ක්‍රියාකාරකම් සාදරයෙන් පිළිගනිමින් ස්විට්සර්ලන්තයේ නායකත්වයෙන් යුත් කෙටුම්පත් යෝජනාවට එකතු කිරීමකට සහාය දැක්වීය.
මෙම කාර්යයේ සම සභාපතිත්වය දරනු ලබන්නේ Cornell විශ්වවිද්‍යාලයේ මහාචාර්ය Daniele Visioni විසින් වන අතර ඔහුගේ පුද්ගලික වෙබ් අඩවියේ මෙසේ ලිවීය, “දේශගුණික විපර්යාස අපගේ ජීවිතවලට ඇති කළ හැකි නොවැළැක්විය හැකි බලපෑම් අවම කිරීම සඳහා අනුපූරක පියවරක් ලෙස [දේශගුණ ඉංජිනේරු විද්‍යාව] ගවේෂණය කළ යුතු බව මම තරයේ විශ්වාස කරමි”
එක්සත් ජනපදය, සෞදි අරාබිය සහ ජපානය “භූ ඉංජිනේරු උපදේශකයින් පිළිගැනීමට සහ පවතින එක්සත් ජාතීන්ගේ පාලන ව්‍යුහයන්ට වල කැපීමට උත්සාහ කරන” බවට එක්සත් ජනපදය, සෞදි අරාබිය සහ ජපානයට පාරිසරික නීති මධ්‍යස්ථානය විසින් චෝදනා කළේය.
එක්සත් ජනපද රාජ්‍ය දෙපාර්තමේන්තු ප්‍රකාශකයෙකු මාධ්‍ය පැවසුවේ සාකච්ඡාවේදී එහි භූමිකාව වැරදි ලෙස නිරූපණය කළ බවයි. “එක්සත් ජනපදය මෙම ක්‍රියාවලියේදී පැහැදිලි වූයේ SRM පිළිබඳ ඕනෑම සාකච්ඡාවක් සෙල්සියස් අංශක 1.5 [උණුසුම් වීම] ට අනුකූලව හරිතාගාර වායු විමෝචනය අඩු කිරීමට සහ දේශගුණයට ඔරොත්තු දීමේ හැකියාව ශක්තිමත් කිරීමට සාමූහික අධිෂ්ඨානය දුර්වල නොකළ යුතු බවයි.
කෙටුම්පත් යෝජනාව පෙන්නුම් කරන්නේ SRM පිළිබඳ දැනට පවතින පර්යේෂණවල ගබඩාවක් සඳහා අප්‍රිකානු සමූහයේ කැඳවීමට එක්සත් ජනපදය සහ ඉන්දියාව විරුද්ධ වූ බවයි. කෙසේ වෙතත්, රාජ්‍ය දෙපාර්තමේන්තුව පැවසුවේ, “සංවර්ධනය වෙමින් පවතින රටවලට විශේෂයෙන් උග්‍ර වන තොරතුරු පරතරයක්” හේතුවෙන්, “අදාළ UN සංවිධාන එක්ව සත්කාරකත්වය සපයන විද්‍යාත්මක තොරතුරු ගබඩාවක් සඳහා වන යෝජනා සඳහා සහාය දැක්වීමට එක්සත් ජනපදය කැමැත්ත පළ කර ඇති” බවයි.
SRM පිළිබඳ විශේෂඥ කණ්ඩායමක් සඳහා වූ යෝජනාවක් ප්‍රතික්ෂේප කළ පළමු අවස්ථාව මෙය නොවේ. එක්සත් ජනපදය සහ සෞදි අරාබිය 2019 දී ස්විට්සර්ලන්තයේ පළමු උත්සාහය පීලි පැනීමට ලක් කළ අතර, ගාඩියන් වාර්තා කළේ SRM පිළිබඳ ඔවුන්ගේ පර්යේෂණ නියාමනය කිරීමට ඔවුන්ට අවශ්‍ය නැති බවයි.
ජාතීන් අතර අදහස් මෙතරම් ධ්‍රැවීකරණය වී ඇති හෙයින්, ස්විට්සර්ලන්තය බදාදා රාත්‍රියේ සිය නවතම යෝජනාව ගෙන ආවේය. මෙයින් අදහස් කරන්නේ, අවම වශයෙන් දැනට, විශේෂඥ කණ්ඩායමක් සහ SRM මත “භාවිත නොවන” ගිවිසුමක් නොමැති බවයි.
ස්විට්සර්ලන්ත රජයේ ප්‍රකාශකයෙකු පැවසුවේ වැඩි පර්යේෂණ සහ තොරතුරු සඳහා වඩා හොඳ ප්‍රවේශයක් අවශ්‍ය බවට “සාමාන්‍ය පිළිගැනීමක්” ඇති බවයි. එහෙත්, එය සාක්ෂාත් කර ගන්නේ කෙසේද යන්න පිළිබඳව මෙන්ම, පර්යේෂණ අවදානම් හෝ විභව ප්‍රතිලාභ කෙරෙහි පමණක් අවධානය යොමු කළ යුතුද, සහ “තොරතුරු සම්පාදනය සහ ප්‍රවේශ වීමේ උත්සාහයෙන් ඔබ්බට ගොස් පාලන සාකච්ඡාවක් පැවැත්විය යුතුද සහ කවදාද යන්න පිළිබඳව අදහස් වෙනස් වේ. මෙම වැදගත් කාරණය සම්බන්ධයෙන් UNEA ට නිගමනයකට එළඹීමට නොහැකි වීම ගැන අපි කනගාටු වෙමු. කෙසේ වෙතත්, සාකච්ඡා තොරතුරු සහ ප්‍රයෝජනවත් වූ අතර මෙම වැදගත් මාතෘකාව පිළිබඳ ගෝලීය සංවාදයක් ආරම්භ කිරීමට අපට හැකි විය.” ඔහු වැඩි දුරටත් පැවසීය.
https://www.climatechangenews.com
